شوخی کن ولی نیش نزن!

شوخی صورت‌های مختلف دارد؛ از جمله این اشکال می‌توان به شوخی‌های کنایه‌آمیز، ظریف، مغرضانه و بدون نظری خاص، اشاره کرد. این مسئله می‌تواند مردم را به یکدیگر نزدیک کرده، یا اینکه فاصله آنها را حفظ نماید. اگرچه کتاب‌های مختلفی درصدد تعریف این مسئله و اشکال آن برآمده‌اند، لیکن هنوز هم کارشناسان در این خصوص به تعاریف یکسان و یک‌دستی نائل نشده‌اند. باری، مهم این است که فرد توان تشخیص اشکال مرسوم و متداول این امر را در گفت‌و‌گوها و محاورات داشته باشد.
این وسیله، سلاح بسیار کارآمدی است و برخی از اشخاص از این حربه به منظور پرخاشگری، حمله و تحقیر استفاده می‌کنند. این مسئله، می‌تواند با خنثی کردن انتقاداتی که متوجه شخص است جهت آنها را منحرف سازد. به علاوه، از این حربه برای سرپوش گذاشتن و لاپوشانی نیز استفاده می‌شود. گذشته از اینها، برخی از اشخاص از این شیوه برای حفاظت و مراقبت از خود بهره‌مند می‌شوند. به‌فرض، زنی که قد بلند و لندوک است، پیشاپیش درباره این ویژگی، متوسل به شوخی می‌شود تا اطرافیان را خلع‌سلاح کرده، بدین وسیله احساس راحتی خاطر نماید.

در هر شکل، متوجه جنبه انتقادی شوخی باشید. به‌فرض، اگر کارفرمایی رویش را متوجه کارمند دیررسیده‌اش کند و بگوید: خوشحالم که بالاخره توانستید به جمع ما ملحق شوید، شنونده باید شوخی‌هایی از این دست را کاملاً جدی بگیرد، چون تعابیر مختلف این جمله کاملاً نمایان است، به ویژه اگر با آهنگ خاصی همراه باشد. همین‌طور وقتی که اشخاص پس از بیان کردن مطلبی در خاتمه می‌گویند که «شوخی می‌کنم»، باید این اعتبار را بسیار جدی تلقی کرده، درباره‌اش فکر کرد، زیرا اشخاص با استفاده از این عبارت مطالب خویش را پوشش داده، خوب جلوه می‌دهند.
اگر یک شوخی مشخصات زیر را داشته باشد، درمی‌یابیم که شوخی جدی نبوده، استفاده‌کننده قصد انتقاد و حمله را در سر نداشته است:
آیا از شوخی برای جهت‌دهی دوباره به گفت‌و‌گو استفاده می‌شود؟ آیا هدف شخص این بوده است که از پیگیری موضوع خاصی خلاصی یابد؟
آیا شوخی مرتبط با یک مطلب جدی است؟ آیا از شوخی برای پرهیز از رویارویی استفاده می‌شود؟
آیا شوخی شخص، همراه با نشانه‌های عطوفت‌آمیز و رقت قلب است و فرد، بدین واسطه همراهی، همدلی و درک خود را نشان می‌دهد؟
آیا شوخی سرپوشی برای حالاتی چون ترس، سرخوردگی، حسادت و احساس خشم است؟
آیا شوخی می‌تواند معنا و مفهوم تازه‌ای به جریان بحث و گفت‌و‌گو ببخشد؟
اشخاصی که از موقعیت زندگی خود راضی هستند و نسبت به موقعیت مادی و اجتماعی خود رضایت‌خاطر دارند، از شوخی به عنوان چاشنی و مزه گفت‌و‌گو استفاده می‌کنند. چنین اشخاصی معمولاً از شوخی اغراض خاصی را دنبال نمی‌کنند. در هر صورت، با ارزیابی کردن دقیق اشکال شوخی می‌توانید از اهداف و اغراض ناپیدای اشخاص استفاده کننده از این زبان و وسیله آگاه شده، بدین وسیله بهتر به شخصیت فرد برسید.