به نام خدا
سرخک
بیماری سرخک دارای سه مرحله است
دورانی که ویروس وارد بدن میشود و در بدن تکثیر پیدا میکند و 10 تا 12 روز طول میکشد و کودک نشانهای از بیماری ندارد.
دوران آبریزش
در این دوران تب کودک شدید است و به 40 درجه سانتیگراد میرسد. در این زمان در دهان کودک در مجاورت دندانهای آسیای پایین، دانههای سفید رنگ مانند دانههای نمک برروی زمینه قرمز رنگ ظاهر میشود که آن را دانههای کوپلیک مینامند. این دانهها معمولاً در خلال 12 تا 18 ساعت از بین میرود.
دوران پیدایش دانههای سرخک: دانهها درخلال بیماری سرخک ممکن است غدد لنفاوی زیر فک و گردن بزرگ شود و همچنین اختلال گوارشی به صورت اسهال و استفراغ مخصوصا نزد شیرخواران دیده شود. اگر پس از 3 تا 4 روز که از زمان پیدایش دانهها سرخک گذشت و هنوز کودک تب دارد باید امکان پیدایش یکی از عوارض بیماری سرخک را در نظر داشت.
بیماری سرخک یک بیماری ویروسی بسیار مسری است. بدین ترتیب که کودک مبتلا به سرخک در موقع عطسه و سرفه کردن همراه ترشحات دهان و بینی خود تعداد زیادی ویروس به اطراف خود منتشر مینماید. این ویروس قادر است حتی تا 34 ساعت در اتاق بیمار به صورت زنده و فعال باقی بماند. اگر به هر کودکی واکسن سرخک تزریق نشده باشد و با بیمار مبتلا به سرخک تماس پیدا کند، ویروس مزبور وارد دستگاه تنفسی او میگردد و پس از گذشت 10 تا 12 روز که دوران کمون مینامند علایم بیماری ظاهر میشود.
دوران مسری بودن بیماری سرخک دوران واگیری سرخک از اولین روزی است که علایم سرخک (تب، آبریزش بینی و سرفه) شروع میشود تا پنجمین روز پیدایش دانههای سرخک. در این مدت کودک باید به مدرسه نرود و کاملاً از کودکان دیگر جدا باشد.
پیشگیری از بیماری سرخک
گرچه کودک مبتلا به سرخک را باید در دوران مسری بودن آن ز دیگران کاملاً جدا کرد. ولی کودک مبتلا به بیماری سرخک مخصوصا در مرحله کاتار (آبریزش از بینی، عطسه و سرفه) که هنوز بیماری مشخص نشده است. نیز واگیردار است. بنابراین بهترین اقدام تزریق واکسن سرخک است که باید به همه کودکان تزریق گردد.
سرخک یکی از بیماریهای خطرناک و ناراحت کننده است که نه فقط کودک را در دوران بیماری ناراحت میکند و خواب و آرامش او را برای دو سه هفته میگیرد، بلکه ممکن است کودک دچار عوارضی مانند انواع ذات الریه که ممکن است منجربه مرگ کودک گردد یا کودک دچار گوش درد چرکی و از همه بدتر مبتلا به عوارض مغزی شود و ضایعات همیشگی برای او به جا گذرد. یکی از عوارض شناخته شده و مهم بیماری سرخک کم شدن فعالیت مغز و هوش و استعداد فکری و ذهنی کودک است، بطوری که ممکن است این ضایعه زمانی که کودک به دبستان و دبیرستان میرود، خودنمائی کند و کودک از نظر فراگیری عقب باشد. بنابراین وظیفه پدر و مادر است که به کودک در موقع خود واکسن سرخک تزریق کنند.
چون این بیماری ویروسی است دارویی که دوران بیماری را کوتاه یا درمان کند وجود ندارد. بنابراین دوران بیماری سرخک باید طی شود و کودک بهبود یابد. پدر و مادر باید تب کودک را هر 6 ساعت اندازه گیری نمایند و داروهای پایین آورنده تب را در زمانی که تب کودک بالا است به او بدهند. ایجاد بخار آب در اتاق کودک برای کاهش یافتن سرفههای خشک کودک موثر است. چون در زمانی که کودک دچار قرمزی و ورم چشم است نور زیاد او را ناراحت میکند، بنابراین بهتر است اتاق او را تاریک نمایید و او را به خوردن مایعات تشویق کنید، ولی اگر کودک غذای ساده دیگری خواست به او بدهید. دادن آنتی بیوتیک در بیماری سرخک اثری ندارد و نباید داده شود. درمان با ویتامین A خوراکی به مقدار 100 هزار واحد در سنین 6 ماهگی تا یک سالگی و 200 هزار واحد برای کودکان بزرگتر از یک سال، عوارض بیماری را کم خواهد کرد. اگر کودک دچار عوارضی گردید باید در بیمارستان بستری و درمان شود.
آیا کودک قبل از 6 تا 7 ماهگی مبتلا به سرخک میشود؟
شیر خواران در خلال 4 تا 6 ماه اول عمر خود در مقابل بیماری سرخک مصون هستند و به این بیماری مبتلا نمیشوند، زیرا ماده ضد بیماری سرخک که در خون مادر وجود دارد، از راه جفت از مادر به جنین میرسد و خون نوزاد در موقع تولد دارای این ماه است. این حالت در صورتی است که مادر در دوران کودکی خود مبتلا به سرخک شده باشد. این ماده مصونیت زا که از مادر به کودک میرسد به تدریج کاهش مییابد و در سن یک سالگی کاملاً از بین میرود. زمانی که این ماده مصونیت زا از بین رفت، باید واکسن سرخک به کودک تزریق گردد.
اگر کودک سالم با کودک مبتلا به سرخک، تماس پیدا کرد چه باید بکند؟
اگر کودک سالمی که قبلا واکسن سرخک به او تزریق شده است با کودک مبتلا به بیماری سرخک تماس پیدا کند، هیچ اقدامی ضرورت ندارد، ولی اگر واکسن سرخک به او تزریق نشده باشد، اگر در خلال 1 تا 2 روز اول تماس باشد، با توصیه پزشک میتوان به کودک واکسن سرخک تزریق کرد. اگر در خلال 5 روز اولی است که تماس پیدا کرده است باید گاماگلوبین به عنوان پیشگیری به او تزریق گردد، در نتیجه کودک مبتلا نخواهد شد، ولی اگر بیش از 5 روز از تماس گذشته باشد، مقدار گاماگلوبین زیادتری باید تزریق گردد.
سرخک ( روبئولا )
سرخک بیماری ویروسی بسیار حاد و مسری است که با پیش نشانه های تب ، تورم ملتحمه چشم ، ترشح بینی ، سرفه و برجستگیهای سرخ رنگ با مرکزی سفید و یا سفید متمایل به آبی روی مخاط دهان ( نقطه کوپلیک ) تظاهر می کند .
در سومین تا هفتمین روز بعد از شروع تب لکه های قرمز مشخص بیماری ، اول روی صورت سپس در تمام نقاط بدن ، ظاهر شده و ۴ تا ۷ روز ادامه خواهد داشت و بعضی اوقات با تبدیل شدن به پوسته های قهوه ایی رنگ خاتمه می یابد .
نشانه های بالینی بیماری در نوزادان و بزرگسالان شدیدتر از کودکان است .
تکثیر ویروس و حضور عفونتهای باکتریائی ثانویه ممکن است ، عوارضی از جمله التهاب گوش میانی ، پنومونی ، لارنژیت ، تراکئیت و برونشیت توأم ، اسهال و التهاب مغزی ایجاد کند .
در دهه ۱۹۹۰ در ایالات متحده مرگ ناشی از سرخک در حد ۳-۲ مورد برای هر ۱۰۰۰ نفر مبتلا اتفاق افتاده که اغلب در کودکان کمتر از ۵ سال بوده است .
سرخک در کودکان کم سن و سال و آنهایی که دچار فقر غذایی هستند شدیدتر بوده و ممکن است با نشانه های خونریزیهای جلدی ، از دست دادن پروتئین به دلیل ضایعات روده ای ، التهاب گوش میانی ، زخم دهان ، از دست دادن آب بدن ، اسهال ، کوری ، عفونتهای شدید پوست همراه باشد .
کودکان مبتلا به کمبود ظاهری و یا مخفی ویتامینها بیشتر در خطر ابتلا به عوارض سرخک می باشند .
متوسط میزان کشندگی این بیماری در کشورهای در حال توسعه در سطح جهانی بین ۵-۳ درصد بوده است و در بعضی مناطق به ۳۰-۱۰ درصد می رسد .
این بیماری در کودکانی که در مرز فقر غذایی هستند ممکن است منجر به ایجاد سندرم کواشیورکور و کمبود بیشتر ویتامین A شده که منجر به کوری آنها می گردد .
ممکن است چند سال بعد از ابتلا به سرخک به شکلی بسیار نادر ( یک مورد در هر ۱۰۰ هزار مورد بیماری ) التهاب نکروز دهنده عمومی تحت حاد مغز( Subacute Sclerosing Panencephalittis) ایجاد شود .
تشخیص بیماری معمولاً بر زمینه نشانه های بالینی و شواهد اپیدمیولوژیکی استوار است ولی اگر با تأیید آزمایشگاهی همراه باشد بهتر است .
آزمایشهای سرمی برای جستجوی ایمنوگلوبینهای اختصاصی ویروس سرخک یا افزایش قابل توجه پادتن در دو آزمایش متوالی سرم بیمار در مرحله حاد و نقاهت می تواند تشخیص بالینی را تأیید کند.
وقوع : قبل از واکسیناسیون گسترده بر علیه این بیماری سرخک به شدت شیوع داشت و ۹۰ درصد از مردم قبل از ۲۰ سالگی به آن مبتلا می شدند .
سرخک در جوامع بزرگ شهری بومی بوده و تقریباً هر ۲ تا ۳ سال یکبار به صورت همه گیر شایع می شد .
سرخک در آب و هوای معتدل بیشتر در اواخر زمستان و اوایل بهار و در آب و هوای گرمسیری بیشتر در فصول خشک سال شایع می گردد .
مخزن : انسان مخزن این ویروس است .
روش انتقال : انتقال بیماری از طریق انتشار قطره های آب دهان و یا تماس مستقیم با ترشحات بینی و یا گلوی افراد آلوده و با نسبت کمتری به وسیله اشیایی که به تازگی به ترشحات بینی و گلو آلوده شده اند صورت میگیرد . سرخک یکی از مسری ترین بیماریهای واگیردار است .
دوره کمون : حدوداً ۱۰ روز است . ممکن است از فاصله تماس با ویروس تا شروع تب ۷ تا ۱۸ روز و تا ظهور راشهای جلدی حدود ۱۴ روز طول بکشد .
دوره واگیری : کمی قبل از شروع تب تا ۴۵ روز بعد از ظهور راشهای جلدی قابلیت انتقال وجود دارد ، واگیری در دومین روز بعد از ظهور راشهای جلدی به حداقل می رسد .
تاکنون گزارشی از واگیری ویروس واکسن داده نشده است .
حساسیت و مقاومت :
· افرادیکه مبتلا نشده اند و یا واکسیناسیون موفقی نداشته اند به بیماری حساس می باشند .
· مصونیت حاصله پس از بیماری دائمی است .
· نوزادان متولد از مادرانیکه قبلاً مبتلا شده اند ۹-۶ ماه پس از تولد مصون می باشند .
· دوز اول واکسیناسیون با واکسن زنده ضعیف شده سرخک بهترین راه حل بوده وتزریق آن برای تمام افراد حساس به بیماری ، مگر در مواردی که مناسب نیست ، تجویز می شود .
· واکسن سرخک بهمراه اوریون و سرخجه با نام MMR تزریق می شود .
· سازمان بهداشت جهانی سن ۹ ماهگی را برای شروع واکسیناسیون در اغلب کشورها توصیه می کند .
· در آمریکا علاوه بر تجدید واکسیناسیون کودکان ، هنگام رفتن به دبستان ، هنگام ورود به دبیرستان و کالج و کسانیکه در بیمارستانها شروع به کار می کنند مگر اینکه سابقه مستند ابتلا به سرخک را داشته باشند باید واکسینه گردند .
· عفونت ایدز به طور مطلق در تضاد با واکسیناسیون سرخک نیست و در آمریکا واکسیناسیون MMR برای کسانیکه مبتلا به ایدز بوده ولی نشانه بالینی بیماری و نارسایی شدید ایمنی ندارند انجام می شود واکسیناسیون مبتلایان به بیماریهای شدید حاد تب دار و یا بدون تب را باید تا رهایی بیمار از حالت حاد بیماری به تأخیر انداخت . بیماریهای جزئی مانند اسهال یا عفونت تنفسی خفیف کودکان در تضاد با تزریق واکسن سرخک نیست.
· کسانیکه ، به تزریق های قبلی سرخک ، ژلاتین و نئوماسین حساسیت نشان داده اند نباید واکسن سرخک بزنند . ولی حساسیت به تخم مرغ حتی به شکل آنافیلاکتیک آن دیگر امروزه مانع تزریق واکسن سرخک نیست .
· تزریق واکسن سرخک در حاملگی ممنوع است . خانمها یکماه پس از تزریق واکسن سرخک تنها یا سه ماه پس از تزریق سه گانه سرخک ، سرخجه ، اوریون ( MMR ) نبایستی باردار شوند .
· واکسن را باید حداقل ۱۴ روز قبل از دادن ایمنوگلوبولین ویا انتقال خون تزریق نمود .
· جداسازی : کودکان باید حداقل تا ۴ روز پس از ظهور راشهای جلدی از مدرسه رفتن منع شوند .
· قرنطینه معمولاً اقدامی غیرعملی است .
نوشته شده در 7/3/90 ، توسط حامد جلیلی .