چرا گاهی دعا اجابت نمی شود؟

سوال: چرا گاهی دعا می کنیم، ولی اجابت نمی شود ؟

پاسخ: گاهی این سوال به ذهن انسان می رسد که اگر خداوند صدای ما را می شنود، به دعا و درخواست ما آگاه است، توانایی اجابت هم دارد و خودش فرموده: از من بخواهید تا اجابت کنم. (غافر 60) پس چرا برخی اوقات شاهد اجابت سریع دعاهای خود نیستیم؟

در پاسخ به این سوال متذکر می شویم

ـ اولا هیچ دعایی خالی از نوعی اجابت نیست، زیرا نوعی عبادت و پرستش است و درهر عبادتی که با قصد قربت انجام می شود ؛ یعنی عبادت کننده تصمیم دارد به خدای خود نزدیک شود و به کمالات ذات اقدس اله آراسته گردد، خالی از اثر قربی نیست. بنابر این، همین که دعا و عبادت با خلوص نیت و شرایط لازم انجام می شود، در همان لحظه به اجابت می رسد و اثر معنوی خود را بر روح و جان انسان می گذارد.

رسول گرامی اسلام فرمود: هنگامی که خداوند بخواهد نیازهای بنده اش را برآورد به او اذن و توفیق دعا کردن می دهد. (میزان الحکمه / حدیث 5583)

آن یکی اللّه می گفتی شبی

تا که شیرین می شد از ذکرش لبی

گفت شیطان: آخر ای بسیار گو

این همه اللّه را لبیک کو ؟

می نیاید یک جواب از پیش تخت

چند اللّه می زنی با روی سخت

او شکسته دل شد و بنهاد سر

دید در خواب او خَضِر اندر خَضَر

گفت: هین، از ذکر چون وامانده ای

چون پشیمانی، از آن کش خوانده ای ؟

گفت: لبیکم نمی آید جواب

زآن همی ترسم که باشم ردّ باب

گفت: آن اللّه تو، لبیک ماست

وآن نیازو سوزو دردت پیک ماست

و با استمرار این حالت است که آدمی به تدریج مظهر نورانیت و اسماء و صفات کمالیه حق تعالی شده، به کمال و سعادت شایسته خود می رسد، خود دعا کردن، در حقیقت، درمان عطش قلب و تسکین سوزش جان و و نیاز روح به عروج به عالم قدس اله است. امام صادق(ع)فرمود: شما را به دعا سفارش می کنم. زیرا با هیچ عمل دیگری همچون دعا, به خدا نزدیک نمی شوید. (کافی، ج2، 467).

رفت موسی آتشی آرد به دست

آتشی دید او که از آتش برست

بهرنان شخصی سوی نانوا دوید

دادجان چون حسن نانوا رابدید

ـ ثانیا در صورت برقراری ارتباط صحیح و رعایت شرایط لازم که در ادامه بدان اشاره می شود، خواسته های مادی و معنوی انسان نیز در معرض اجابت قرار خواهد گرفت. انشاءااله.

شرایط برقراری ارتباط موثر با خداوند از طریق دعا و رسیدن به خواسته ها و نیازها:

استحضار دارید که تمامی عبادات به خصوص دعا دارای چندین اثر عمومی و خصوصی است. آثار عمومی دعا، معنویت، نورانیت، صفا و قربی است که در قلب و روح انسان ایجاد می شود و آثار خصوصی آن تأثیرات معنوی و یا مادی خاص است که در اثر ارتباط موثر با خداوند حاصل می شود و در روایات و سند دعاها ذکر شده است، مانند دعا برای رفع امراض، فقر، گرفتاری و مانند آن.

قبل از بیان شرایط متذکر می شویم دعا، اصولا یک عبادت و عمل ارتباطی قربی با خداوند است، بنابراین اگر به ثمر نمی نشیند، لزوما به خاطر مشکلاتی است که در این ارتباط وجود دارد، بنابراین راهکار عملی زیر که بر اساس سیستم علمی اخلاق ارایه شده است، مستقیما به بررسی این مشکل از طریق اصلاح و تقویت رابطه با خدا می پردازد.

تصور کنید شما در چه صورتی حاضر می شوید با فردی از افراد انسانی نیازهای خود را مطرح نمایید و از او در برخی مواقع که دچار مشکل شده اید، کمک بخواهید و مثلا از او بخواهید به شما قرض بدهد و مانند آن.

این در صورتی است که:

ـ اولا فرد مورد نظر را بشناسید و با او رابطه داشته باشید او هم متقابلا شما را بشناسد. هرگز از غریبه ای که شما را نمی شناسد، شما هم او را نمی شناسید، به توان او برای برآوردن خواسته خود، واقف نیستید، تقاضای کمک نمی کنید.

ـ ثانیا باید این رابطه دوستانه باشد، اگر میان شما اختلاف و درگیری و مشکلاتی از این دست وجود داشته باشد، یا خودتان رویتان نمی شود به او رجوع نمایید و یا در صورت رجوع، چه بسا آنچنان که توقع دارید، به شما توجه نکند. ممکن است شما قبلا او را آزار داده باشید و از خویش رنجانده باشید، آیا در این صورت توقع خواهید داشت که به محض مراجعه، با مهربانی شما را بپذیرد و تمام خواسته های شما را با روی خوش و به سرعت بر آورد.

ـ ثالثا انسان معمولا به کسی روی می اندازد که پیش او احترام و آبرو دارد، باید رابطه شما با او، آنقدر مستحکم، صمیمی و قابل اطمینان باشد که شما بدانید، اگر روی بیاندازد و از او چیزی بخواهید، نا امید نخواهید شد و پاسخ رد نمی شنوید.

این قانون در نوع رابطه تاثیر گذار، با خدای متعال هم جریان دارد. در دعا و رابطه با خدای تعالی و درخواست از او برای رفع نیازها و برآوردن خواسته ها نیز همین امور رعایت می شود. در این زمینه، انسان مستجاب الدعوه به کسی گفته می شود، که

ـ اولا با خدا ارتباط دارد، اهل دیانت و عبادت است و رابطه اش با خدای متعال قطع نیست.

ـ ثانیا رابطه او با خدای متعال سالم و اصلاح شده است، یعنی از عواملی که باعث تخریب رابطه انسان با خدا می شود، مانند گناه و نافرمانی، لقمه حرام، قساوت قلب، شرک خفی و مانند آن، پرهیز می کند،

ـ ثالثا علاوه بر اصل ارتباط و اصلاح آن، در اثر شناخت خداوند، استمرار عبادت و دعا ، حضور قلب، رابطه عمیق و مستحکمی با خداوند برقرار نموده و در حقیقت هم عارف است و هم معروف؛ یعنی در اثر چنین ارتباطی نزد خدا و ملایکه معروف شده و اهل آسمان او را می شناسند. این یعنی یک انسان وجیه و آبرومند، یعنی کسی که وقتی از خدای چیزی طلب می کند، دعایش بی پاسخ نمی ماند.

البته ممکن است این حرف نا امید کننده به نظر برسد، یعنی کسی بگوید: خوب ما که مستجاب الدعوه نیستیم، هنوز نتوانسته ایم چنین رابطه ای را با خدا برقرار کنیم، از چنین وجاهت و آبرومندی نزد خدای تعالی برخوردار نیستیم، هنوز خود سازی نکرده ایم و از آلودگی ها خودمان را کاملا پاک نساخته ایم و پرونده خوبی از این جهت نداریم، ما باید چه کنیم؟ آیا نباید دعا کنیم و مستقیم درب خانه خدا برویم؟ و آیا نباید به استجابت دعای خود امید وار باشیم؟

بالاخره ما مسلمانیم و شیعه هستیم اگر چه هنوز نتوانسته ایم خیلی ایده آل باشیم، مستجاب الدعوه بودن کار خیلی آسانی هم نیست، ما که هنوز در ابتدای راه یا خیلی غلو بکنیم بگوییم در اواسط راهیم، چه کنیم؟ آیا راهی برای ما وجود ندارد که با خدا ارتباط موثر پیدا کنیم؟ و همانگونه که در آیه کریمه آمده ادعونی استجب لکم از خدا حاجت بخواهیم و به استجابت آن امید وار باشیم؟

باید بگوییم: بله خوشبختانه برای این افراد که اکثریت مومنان را تشکیل می دهند نیز راه باز است، به طور کلی در ارتباطی که انسان با خدای خود دارد، هیج درب بسته، راه نرفتنی و هدف نارسیدنی وجود ندارد، در آستان ربوبی، همه چیز شدنی و رسیدنی است؛ منتهی باید توجه داشت، اگر کسی خودش آبرومندی کافی ندارد و از وجاهت لازم برخوردار نیست، راه ارتباط برای او این است که به آبرومند و صاحب وجاهتی رجوع کند و او را میان خود و خدا وسیله و واسطه قرار دهد، در همین زمینه قرآن کریم می فرماید: وَ ابْتَغُوا إِلَیْهِ الْوَسِیلَةَ ؛ به سوی خداوند واسطه بجویید. (مایده، آیه 35) بحث شفاعت و توسل دقیقا برای این رابطه لحاظ شده است و فلسفه آن جبران نقایصی است که انسان ها، به خصوص مومنین، برای ارتباط با ذات هستی دارند.

به دعای توسل توجه کنید، در پایان هر فراز از آن آمده یا وجیها عند الله اشفع لنا عند الله، یعنی ای آبرومند نزد خدا که در اثر این آبرومندی اگر به او رجوع کنی و از او چیز بخواهی دست رد به سینه تو نمی زند ، ما را که از چنین آبرویی برخوردار نیستیم و نتوانسته ایم خدای تعالی را، آنچنان که باید از خود راضی نماییم، دریاب و میان ما و خدای متعال به جهت قربی که داری واسطه شو و از او به خواه که نیازها و حاجت های ما را برآورد.

اگر انبیاء و اولیاء الهی مستجاب الدعوه بودند به خاطر این بوده است که رابطه خوب و عمیقی با خدای متعال داشتند، مطیع او بودند، و هرگز با او مخالفت نمی ورزیدند. البته این حالت؛ یعنی مقام استجابت دعا، اختصاص به ایشان نیز ندارد؛ یعنی برای تمامی مؤمنان در صورتی که بتوانند رابطه صمیمی و مستحکمی با خدای تعالی برقرار نمایند، ممکن است.

شرایط دیگری که برای اجابت دعا مفید است و از آیات و روایات اسلامی استفاده می شود به قرار زیر است.

1) خواسته مورد نظر با حکمت و مصلحت الهی مغایر نباشد: خدای متعال بر اساس حکمت و مصحلت خود این عالم را طبق قوانین خاص اداره می کند و هیچگاه، این قوانین را نقض نمی کند بنابراین استجابت دعا باید از کانال قوانین و سنن الهی جریان یابد. امام علی (ع) می فرماید خداوند سبحان حکمت خویش را نقض نمی کند بنابراین هر دعایی را مستجاب نمی سازد. (میزان الحکمه/ج2/ص876).

گاهی اوقات انسان از خداوند چیزهایی را درخواست می نماید و فکر می کند اجابت آن به نفع او می باشد، حال آن که در واقع ضرر اوست. این حرف، اشاره به آیه 216 سوره بقره دارد که می فرماید: چه بسا چیزی را خوش نداشته باشید حال آنکه خیر شما در آن است و یا چیزی را دوست داشته باشید، حال آنکه شرّ شما در آن است.

2) ترکه عجله و شتاب: بی تابی و عدم شکیبایی گاهی سبب ناامیدی می شود و مانعی برای رسیدن به خواسته های مورد نظر می باشد. بدین جهت بهتر است همراه با اصرار در دعا، عجله بیش از حد نداشته باشیم. وظیفه ما دعا کردن و امیدوار بودن است و اجابت به عهده خداوند است. خوب است با توکل زمان و شرایط اجابت را به خدای تعالی بسپاریم و آرام منتظر فرا رسیدن آن بمانیم. امام صادق (ع) فرمود: همیشه مؤمن در خیر و آسایش است تا هنگامی که عجله نکند. در غیر این صورت ناامید می شود و دعا را ترک می کند.

امام صادق (ع) می فرماید: به درستی که بنده هنگامی که دعا می کند خداوند متعال در صدد برآورده ساختن حاجت اوست تا زمانی که او عجله نکند. (اصول کافی،ج2،ص474 ).

3) اصرار و الحاح در دعا: اصرار در دعا خود می تواند عاملی در استجابت دعا محسوب شود. و این امر موجب خوشنودی خداوند متعال است. این طبیعی است که وقتی شما درب خانه کسی را با اصرار بکوبید، و به کسی پیوسته مراجعه نمایید، بالاخره آن درب به روی شما باز خواهد شد و آن شخص به خواسته شما توجه خواهد نمود. البته اصرار نسبت به مردم، در آموزه های اسلامی چندان موجه قلمداد نشده است، ولی نسبت به خدای تعالی توصیه شده است. امام باقر (ع) می فرماید: بدرستی که خداوند متعال کراهت دارد از اصرار مردم نسبت به یکدیگر برای ادای حاجات در حالی که آن را برای خود دوست دارد. (میزان الحکمه/ج2/ص880).

4) رعایت آداب: رعایت آداب دعا و به طور کلی ادب در حضور، در ارتباط موثر با خداوند نقش به سزایی دارد، در این قسمت آداب استجابت دعا که در روایات به آنها اشاره شده، ذکر می کنیم. از جمله: 1. گفتن بسم الله الرحمن الرحیم در ابتدا 2. فرستادن صلوات 3- 1 بار حداقل 3. توسّل به پیامبر (ص) و ایمه معصوم (ع) مخصوصاً با این ذکر: خدایا ترا به حقّ زهرا (ع) و پدر بزرگوار، شوهر گرامی و فرزندان نازنیناش و راز به ودیعه نهاده شده در او؛ یعنی امام زمان (ع)، قسم می دهم. (الهی بحقّ الزّهرا و ابیها و بعلها و بنیها و السّرّ المستودع فیها، یا ربّ العالمین(. و سپس حاجت بخواهد و آمین بگوید.

5) توکل به خداوند: مؤمن پس از انجام وظایفی که به عهده دارد، نسبت به آنچه که از توان او خارج است و به مقدّرات الهی مربوط می شود، به خداوند متعال توکل می کند، عاقبت کار را به او واگذار می نماید و مطمین است، آنچه به خداوند مربوط می شود، به بهترین وجهی انجام خواهد شد. بنابراین از آرامش کامل برخوردار است و نگران چیزی نیست. امیدواریم در مورد شما نیز چنین شود.