چه امیدی؟ وسوسه های عاطفی

فرار از خانه، هنوز هم یک داستان واقعی است.

تحقیق در مورد دختران فراری همیشه با مشکل نامشخص بودن سوژه و نبود اطلاعات کافی روبه رو می شود. در این فضای مبهم گاهی اوقات نظریات عجیبی نیز به گوش می رسد نظیر اینکه دختران فراری در 24 یا48 ساعت پس از فرار مورد آسیب قرار خواهند گرفت .

اعلام محدوده زمانی مشخص برای حادثه ای نسبی نشانگر این است که سرنوشتی ثابت و معین در انتظار دخترانی خواهد بود که از خانه می گریزند، ولی آیا می توان با یک سری احتمالات پیش بینی کرد که پس از فرار چه حوادثی در انتظار آنان است؟

در نمایشگاه مشترکی که چندسال پیش در مورد آسیب های اجتماعی برگزار شده بود، پوسترهای آموزشی عرضه می شد که داستان فرار از خانه و حوادث پس از آن را بر مبنای یک الگوی ثابت نشان می داد.

در گفت و گو با چند تن از مددکاران اجتماعی مراکز کمک رسانی به زنان و دختران آسیب دیده از تجربیات آنان در مورد حوادث تکراری که از زبان مددجویان می شنوند سؤال کردیم. نتایج به دست آمده آنقدر شباهت داشتند که می توان براساس آنها یک داستان مشترک نوشت.

1) مشکل همیشه از یک خانواده نابسامان آغاز می شود. اعتیاد والدین، خشونت و ضرب و شتم، طلاق و زندگی با نامادری یا ناپدری و البته در برخی موارد فقر می تواند باعث ناآرامی کانون یک خانواده شود.

حسینی کارشناس یک مرکز مددکاری می گوید: فقر به تنهایی نمی تواند باعث فرار بچه ها شود. خیلی از خانواده های فقیر زندگی سالمی دارند. در واقع مجموعه عواملی به همراه هم کانون خانواده را متزلزل می کنند که یکی از آنها ممکن است فقر باشد.

دختری که در این خانواده زندگی می کند در سنین کودکی محیط اطراف خود را می پذیرد ولی با رسیدن به سنین 10سالگی و آگاهی از دیگر روش های زندگی به فکر مقابله با محیط نامساعد خود می افتد.

اولین تنش ها در آستانه بلوغ صورت می گیرد و در 12-13 سالگی بعد از یک دعوای مفصل دختر از خانه بیرون می آید. همه جوانان و نوجوانان آینده خود را در شهرهای بزرگ جست وجو می کنند و اولین مقصود این دختر هم نزدیکترین شهر بزرگ یا پایتخت است.

بلیت گرفتن و سوار اتوبوس شدن مشکل نیست. مشکل از لحظه پیاده شدن در پایانه شروع می شود چون دختردر این شهر غریبه جایی را برای رفتن نمی شناسد و نمی داند بعد از رسیدن به پایانه باید چه کند. سازمان بهزیستی دفاتری را در پایانه های اصلی شهر ایجاد کرده است تا موارد این چنینی شناسایی و هدایت شوند.

مددکار بهزیستی دختر را می بیند و با او صحبت می کند. مشکل خاصی به جز یک دعوای خانوادگی و فرار بی هدف در میان نیست. این نمونه ها معمولا به سادگی حل می شوند. مددکار پرونده مقدماتی را تشکیل داده و با خانواده دختر تماس می گیرد.

اغلب اوقات در اولین فرار خانواده های هرچند متعصب در مدت کمی به دنبال دختر آمده و او را با خود می برند. از آنجا که بهزیستی پرونده ای برای او تشکیل داده است اداره بهزیستی شهرستان محل سکونت تا 6ماه موضوع را دنبال کرده و ارتباط خود را با دختر حفظ می کند تا از حل مشکلات خانوادگی و عواملی که باعث فرار او شده است با خبر شود.

قلی پور مدیر یکی از موسسات حمایتی می گوید: نکته ای که باید مورد توجه قرار گیرد این است که در بسیاری موارد بحران موجود در خانواده حل نمی شود مثلا اگر دختری به علت اعتیاد و مسیولیت ناشناسی پدرش از خانه فرار کرده باشد در بازگشت بازهم با پدر معتاد و بیکار روبه رو می شود. علاوه بر اینکه به دلیل فرار شرایط سخت تری هم برای او ایجاد خواهد شد. بنابراین بعید نیست که مدتی بعد دوباره به فکر فرار بیفتد.

2) دو سال بعد دختری که یک بار فرار را تجربه کرده دوباره این کار را امتحان خواهد کرد. این بار آمادگی بیشتری دارد و می داند که ممکن است گشت نیروی انتظامی یا مأموران شهرداری او را پیدا کنند. به همین دلیل با پیاده شدن از اتوبوس فورا پایانه را ترک می کند.

دختر فراری نشانه های ظاهری واضحی دارد که برای سودجویان شناخته شده است. این فرد می تواند دخترجوانی سوار بر خودرو شیک یا دختری با لباس های گران قیمت باشد. حتی زنان و مردان مسن هم ممکن است عضو یک باند سوء استفاده از دختران فراری باشند.

وجه مشترک تمام این افراد روش هایی است که با آن اعتماد سوژه را جلب می کنند. اغلب کسانی که از خانه می گریزند آرزوهایی بلند و دست نیافتنی دارند و دقیقا از همین راه به دام می افتند. شاید بعضی از دخترها چند شب را روی نیمکت های پارک ها به خواب روند ولی بالاخره یکی از کسانی که دوروبر او پرسه می زند موفق می شود او را با وعده های گوناگون به خانه بکشاند.

عبداللهی مددکار اجتماعی می گوید: معمولا این افراد در ابتدا کسی را به زوز باخود نمی برند آنها همیشه سوژه ها را از لحاظ عاطفی وسوسه می کنند و دخترانی که تازه از خانه فرار کرده اند در دل به خود امید می دهند که یک شب در خانه غریبه ای به سر بردن خطرناک نیست.

3) سرنوشت کسی که از خانه فرار می کند درست از اینجا تغییر پیدا خواهد کرد. اغلب خانه ها یک منزل مسکونی معمولی نیستند و دختر پس از ورود متوجه می شود که در میان جمعی از بزهکاران قرار دارد. راه برگشتی نیست و او در مدت کوتاهی زندانی شده و مورد آزار قرار می گیرد.

معمولا اعضا باندهایی که از دختران فراری سوء استفاده می کنند آنها را به موادمخدر نیز معتاد می سازند تا وابستگی او به گروه افزایش یابد ضمن اینکه این مواد خود عاملی برای انجام بی پرواتر اعمال خلاف اخلاق خواهد بود. اعتیاد از تریاک آغاز می شود و به محرک هایی چون شیشه و کراک که اکنون رواج بسیاری یافته است می رسد.

4) مسلما پس از مدتی دختر موفق می شود از خانه دوم هم فرار کند. در حالیکه به علت آلوده شدن دیگر نه می تواند و نه می خواهد به خانه پدری باز گردد. او با روابطی که در این مدت پیدا کرده است جذب گروه یا افراد دیگری خواهد شد. شب ها را در مکان های مختلفی می گذراند و باز هم گزارش به مددکاران بهزیستی خواهد افتاد. با این تفاوت که به سادگی بار اول اعتراف نمی کند.

شیرین زاده مددکار یکی از مراکز بهزیسیتی می گوید: مشکل اصلی در این مرحله دروغ گفتن های کسانی است که به بهزیستی ارجاع داده می شوند. نام، سن و هر جوابی که به سؤالات ما می دهند، ممکن است دروغ باشد. آنقدر که پیدا کردن هویت و سابقه آنها را به یک عملیات اطلاعاتی بیشتر شبیه می کند.

در این مرحله دختران فراری سرگردان هرچه بیشتر به درون گرداب کشیده می شوند و بعضی از آنها تلاش می کنند با اتصال به یک فرد مشخص و جلب حمایت او وضعیت با ثبات تری برای خود پیدا کنند.

5) پس از گذشت چندسال دختری که یک بار در 13سالگی و یک بار در 15سالگی از خانه فرار کرده بود، تکنون با حدود 20سال سن، بیشتر تبدیل به یکی از زنان خیابانی شده است. لباس ها و نوع آرایش اش با روزی که از خانه گریخت تفاوت زیادی دارد آنقدر که دیگر کسی از آشنایان او را نخواهد شناخت. همیشه از فروشنده مشخصی یکی از انواع موادمخدری را که به آن اعتیاد پیدا کرده است ، تهیه می کند. شب ها را در محل امنی به همراه کسانی مانند خود می گذراند.

باند خلافکاری که با آنها ارتباط دارد به جرایمی چون سرقت، زورگیری و تجارت موادمخدر می پردازند که او نیز در این جرایم شرکت دارد و پس از مدتی توسط پلیس بازداشت شده و به زندان می افتد. تکلو مددکار یکی از مراکز مرتبط با زنان آسیب دیده می گوید: این افراد در زندان یا خوابگاه برای اینکه در مقابل دیگران ضعیف جلوه نکنند تظاهر به خشونت یا اعتیاد به موادمخدر می کنند در حالی که واقعا همه این طور نیستند .

او با بقیه درگیر می شود. خودزنی می کند و شب ها داستان های مهیجی از تجربیات خود برای بقیه تعریف می کند. مددکاران اظهار می کنند که این زنان دایما از اصطلاح آب از سرمان گذشته استفاده می کنند. زیرا این زندگی را پذیرفته اند و راه دیگری برای گذران عمر خود نمی شناسند. خوشبخت ترین فرد در این گروه کسی است که به عقد موقت مردی متمول در بیاید و بتواند به بهانه صاحب فرزند شدن یا ایجاد رسوایی از ثروت مرد استفاده کند.

● پایان قصه

همیشه هم پایان داستان دختر 15ساله ای که از خانه فرار می کند به این شکل تمام نمی شود. مددکاران تلاش می کنند فرد را در هر مرحله ای که باشد به سوی زندگی بهتر راهنمایی کنند و نمونه هایی وجود داشته اند که توانستند از گرداب رها شوند و به زندگی طبیعی بازگردند. زندگی که در آن از حمایت قدرتمند محافظی به نام خانواده سالم بهره مند می شوند.