هدف از میکروبیولوژی

درباره ی رشته ی میکروبیولوژی
هدف:هدف این شاخه شناخت جانداران میکروسکوپی ومسائل مختلف مربوط به زندگی آنهاست.
علم میکروبیولوژی در مورد چگونگی استفاده ی بهینه از میکروارگانیسم ها و جلوگیری از ضررها و زیانهایی که میکرواورگانیسم ها می توانند به حیات انسانها،دامها ونباتات وارد کنند،بحث می کند.
در گذشته به میکروبها شیطانهای نامرئی می گفتند اما امروزه باید به آنها فرشته های نامرئی بگوییم چرا که اگر میکرواورگانیسم ها در چرخه ی حیات،وظیفه ی خویش را انجام ندهند،زندگی تمام موجودات از نباتات و حیوانات گرفته تا انسان به زوال کشیده می شود.و باز بخشی از میکرواورگانیسم ها هستند که با ایجاد انواع بیماریها ی عفونی زندگی بشر را به خطر می اندازند مانند "ابولا" که یک بیماری ویروسی ناشناخته بود و در آفریقا تعداد زیادی از افراد را به کشتن داد و یا "ایدز" که بشر را تا آستانه ی سال 2008 عاجز و ناتوان کرده است.بی شک نمی توان به نقش مهم میکرواورگانیسم ها در هستی اعتقاد داشت و از اهمیت کاربرد رشته میکروبیولوژی که به عنوان بررسی میکروارگانیسم ها می پردازد،غافل ماند.
ماهیت:اما میکرواورگایسم ها که پایه و اساس علم میکروبیولوژی را تشکیل می دهند،چه هستند؟ میکرواورگانیسم ها موجودات ریز ذره بینی مانند:باکتریها، ویروسها، قارچ های میکروسکوپی و پرتوزوئرها هستند که با چشم غیر مسلح دیده نمی شوند.
علم میکروبیولوژی که شاخه ای از علم زیست شناسی است به بررسی و مطالعه ی میکرواورگانیسم ها می پردازد. در این علم ارتباط میکرواورگانیسم ها با خودشان و همچنین با موجودات عالی تر مانند انسان، حیوانات و گیاهان مورد بررسی قرار می گیرد.
رشته ی میکروبیولوژی که با میکرواورگانیسم ها یعنی موجودات ریز ذره بینی سروکار دارد، دو جنبه ی مهم دارد. یکی مبارزه با میکرواورگانیسم های خطرناک و بیماری زا که حیاط انسانها، حیوانات و گیاهان را به خطر می اندازد و میکروبیولوژیست با شناسایی روش و مسیر ایجاد بیماریها می تواند این مسیر را متوقف کرده و از چرخه و سیر بیماری جلوگیری کند وجنبه ی دیگر استفاده ی بهینه و مناسب از میکرواورگانیسم ها برای تولید مواد غذایی و تبدیل بهینه صنایع غذایی مثل تهیه پنیر، ماست ویا حتی نان و همچنین تولید داروهای پزشکی و دامپزشکی می باشد.
اهمیت این رشته با توجه به نیاز صنایع غذایی وتخمیری به کارشناسان این رشته، نیاز علوم پزشکی ودارویی، نیاز سازمان محیط زیست ومبارزه با آلودگی آن، نیاز کشاورزی و دامپروری، نیاز دانشگاهها به مدرس ومحقق و... به خوبی روشن می شود.

گرایش مقطع کارشناسی:
گرایش میکروبیولوژی یکی از پنج گرایش رشته زیست شناسی سلولی و مولکولی است.اما لازم به توضیح است که علم میکروبیولوژی گرایش های مختلفی دارد که عبارتند از :
گرایش پزشکی :در این گرایش میکروبهایی که برای انسان بیماری زا هستند و چگونگی فعالیت آنها بررسی می شود. البته این گرایش قسمت کوچکی از علم میکروبیولوژی را به خود اختصاص می دهد چرا که از میان میکروبهای شناخته شده فقط حدود 170 نوع میکروب،بیماری زا هستند و بقیه میکروبها تا کنون شناخته شده اند، میکروبهایی مفید می باشند.
میکروبیولوژی غذایی :بسیاری از مواد غذایی مثل ماست یا پنیر به یاری میکروبها تولید می شوند.
میکروبیولوژی صنعتی :در این گرایش از میکروبیولوژی از میکروبهای مفید برای تولید مواد صنعتی مانند اسیدها وکمپوست میکروبی(تهیه ی کود به یاری مواد زاید وزباله ها) استفاده می شود.همچنین از میکروبها در رفع آلودگی محیط زیست استفاده می گردد.

آینده ی شغلی ،بازار کار، درآمد:
دکتر یحیی همتی مدیر گروه میکروبیولوژی دراین باره می گوید: میکروبیولوژی پایه و اساس بسیاری از علوم از قبیل: بیوشیمی، بیوتکنولوژی، ژنتیک وپزشکی است.برای مثال یکی از پایه های مستحکمی که پزشکی بر روی آن استوار است، میکروبشناسی است.چون علم میکروب شناسی است که توانسته است در مقابل حملات سهمگین بیماریهای خطرناک و جهانگیر مانند فلج اطفال و طاعون با تشخیص، درمان و یا تهیه واکسن و راههای اساسی و مؤثر در اختیار بشر قرار می دهدو باز علم میکروب شناسی است که باید راهی برای نجات انسان از چنگال بیماریهای عفونی جدید پیدا بکند.یکی از کاربردهای رشته میکروبیولوژی حداقل در بعد سنتی، تشخیص بیماری است چون در آزمایشگاههای تشخیص طبی محققان عمدتاً با بیماریهای عفونی میکرواورگانیسم ها سروکار دارند یعنی به طور مستقیم به تشخیص میکرواورگانیسم ها می پردازند یا به تشخیص آثار حیاتی آنها می پردازد. که نهایتاً این آثارحیاتی ما را به سوی یک میکرواورگانیسم هدایت می کند مثل ترشح یک آنزیم یا تبدیل قند به اسید که در این موارد ما خود میکرواورگانیسم ها را نمی بینیم اما از آثار حیاتی آن می توانیم تشخیص دهیم که با چه میکرواورگانیسم هایی سرو کار داریم و این میکرواورگانیسم ها چه بیماری را ایجاد کرده است. با توجه به این که متأسفانه امروزه دنیا با خطر شیوع مجدد بیماریهای میکروبی قدیمی وشیوع بیماریهای جدید روبرو است رشته ی میکروبیولوژی در پیشگیری و جلوگیری از بیماریها کاربرد دارد مثل علم واکسینه لوژی که علم جدیدی است و وظیفه ی آن ساخت واکسن ها و سرم های مختلف می باشد. در مواد غذایی و تولید مواد غذایی مختلف اثر میکرواورگانیسم ها بسیار قابل توجه است. همچنین رشته ی میکروبیولوژی در کشاورزی بطور بسیار وسیعی در تشخیص آفات گیاهی، مبارزه با آفات گیاهی و ایجاد مقاومت گیاهی نسبت به آفات(ایجاد گیاهانی مقاوم به آفات و حشرات) مورد استفاده قرار می گیرد.در صنایع ومعدن نیز برای استخراج فلزات سنگین و در تصفیه ی نفت در گوگردزدایی از نفت مورد استفاده قرار می گیرند.همین استفاده از رشته ی میکروبیولوژی در گوگردزدایی بسیار مهم است چون در تصفیه ی نفت مرحله ی گوگردزدایی بسیار گران تمام می شود اما میکرواورگانیسم هایی هستند که گوگرد را در خودشان تثبیت می کنند وجدا می شوند و این وسیله می تواند بهترین نفت بدون گوگرد را خیلی ارزان به دست آورد.در محافظت از محیط زیست نیز میکرواورگانیسم هایی هستند که در تصفیه فاضلابها و مبارزه ی بیولوژیک با عفونتها آلودگی های فاضلابی مورد استفاده قرار می گیرند وآب سالم و در حقیقت بدون آلودگی تحویل می دهند همچنین در آلودگی های نفتی میکروبهای نفت خواری هستند که پارافین و خود نفت را به عنوان مواد غذایی استفاده می کنند و توده ای سلولی می سازند که مورد مصرف تغذیه آبزیان را ازبین می برد، تبدیل به یک ماده ی غذایی می کنند که مورد استفاده ی آبزیان قرار می گیرد.تا حدودی نیز این کار در خلیج فارس برای تصفیه ی آلودگی چاههای نفتی کویت انجام گرفت حتی در صنعت نساجی نیز این علم به یاری بشر آمده است و به تازگی در صنعت نساجی از میکرواورگانیسم ها برای تثبیت نشاسته و آهار دادن پارچه استفاده می شود. فعالیت در مراکز میکروب شناسی، کارشناسی علوم آزمایشگاهی، بررسی آلودگی های میکروبی مواد غذایی اعم از فراورده های گیاهی و دامی، مراکز تشخیص بیماریهای میکروبی، ویروس، عوامل فراورده های تخمیری و... نمونه هایی از توانایی های فارغ التحصیلان گرایش میکروبیولوژی است.
سازمانها و مراکزی مانند وزارت بهداشت و درمان، آزمایشگاههای پاتولوژی و میکروب شناسی بیمارستانها، بیماریهای دامی و دام پزشکی، آزمایشگاههای تشخیص طبی، صنایع غذایی مختلف و کارخانه های کنسرو سازی، نوشابه سازی، عصاره گیری میوه ها، عرقیات و صنایع گوشتی و... همه و همه محل هایی هستند که فارغ التحصیلان این رشته می توانند در آنها مشغول به کار شوند.

ظرفیت پذیرش کل و گرایش مختلف :
طی سه سال تحصیلی 75تا 78 بطور متوسط هر سال 28 نفر در رشته میکروبیولوژی پذیرفته شده اند.
توانایی های جسمی، علمی، روانی و... مورد نیاز وقابل توصیه :
· توانایی علمی :آقای آموزگار نیز در این باره می گوید: دانشجوی این رشته باید در درس زیست شناسی بخصوص در بخش هایی که به علوم سلولی و مولکولی می پردازد و شیمی قوی و توانا باشد.
· توانایی جسمی
· علاقه مندیها:صبر و حوصله و عشق و علاقه دو نکته ی اساسی برای موفقیت در رشته ی میکروبیولوژی است که تمام استادان و دانشجویان این رشته به آن اشاره می کنند چرا که این تحقیق در آزمایشگاههای میکروبیولوژی و کشت دادن یک میکروب نیازمند صبر و حوصله است و تحقیق در مورد بیماریهای میکروبی و مبارزه با آنها عشق و علاقه ای وافر می طلبد. این علاقه باید از دو جهت باشد، یکی علاقه به مسائل زیستی و دیگری علاقه به کارهای آزمایشگاهی (نظیر کشت میکرواورگانیسم ها اما علاقه به نکات فوق دکتر محمدی در مورد ویژگی های دانشجوی موفق می گوید: دانشجوی این رشته باید از دوتوانایی مهم برخوردار باشدکه یکی از آنها حافظه ای قوی است چون بیشتر مطالب این رشته تئوری است و دوم قدرت تجزیه و تحلیل است چرا که اگر دانشجویی نتواند از اطلاعاتی که در حافظه اش جمع آوری کرده است، بهره برداری مناسب کرده و تحلیل مناسبی داشته باشد، مثل یک کامپیوتر خاموش می ماند که هیچ استفاده ای از آن نمی شود.

وضعیت نیاز کشور به این رشته در حال حاضر:
وی در ادامه در مورد موقعیتهای شغلی این رشته در ایران می گوید: در حال حاضر کارشناسان میکروبیولوژی به عنوان نیروهایی که مسلط به تکنیک های میکروبیولوژی هستند در پژوهشگاه نفت برای تحقیق بر روی میکروبهای نفت خوار یا گوگردزدایی، در بخش صنایع غذایی در کارخانه های کنسروسازی و در صنایع بهداشتی مشغول به کار هستند اما مسلم است کسی در رشته ی میکروب شناسی مدرک لیسانس دارد، باید در کنار یک کارشناس یا متخصص که دارای تحصیلات عالیتری است کار بکند اما اگر دانشجوی این رشته به مدارج بالاتر تحصیلی دست پیدا کند، علاوه بر به دست آوردن اطلاعات جدیدتر، می تواند موقعیتهای شغلی بهتر و متنوع تری داشته باشد.
دکتر همتی نیز با اشاره به موارد فوق می گوید: کاربرد این رشته آنقدر گسترده است که قابل ذکر نیست برای مثال محقق این رشته از یک سوی می تواند به بررسی کاربرد سلاح های میکروبی و راههای پیشگیری از این سلاح ها بپردازد و از سوی دیگر می تواند در کارخانه های عطر سازی به ساخت عطر های خوشبو به یاری میکروبها مشغول باشد.
دکتر همتی همچنین در مورد امکان داشتن شغل آزاد در این رشته می گوید: تهیه ی لوازم آزمایشگاهی مورد نیاز در این رشته یکی از شغلهایی است که بعضی از فارغ التحصیلان میکروبیولوژی جذب آن می شوند و در این زمینه خدمات شایسته ای انجام می دهند.
خانم جلیلی یکی از دانشجویان کارشناسی ارشد میکروبیولوژی دانشگاه تهران نیز در مورد موقعیتهای شغلی این رشته می گوید: رشته ی میکروبیولوژی موقعیتهای شغلی متنوعی دارد که از آن جمله می توان به فعالیت در مؤسسه استاندارد و یا آزمایشگاههای کارخانجات تهیه مواد بهداشتی و غذایی در جهت تشخیص کیفیت و سلامت این مواد از نظر عدم آلودگی میکروبی(بیماری زا یا مولد فساد) اشاره کرد.
همچنین عده ای از فارغ التحصیلان در مراکز تهیه مواد دارویی مانند تهیه آنتی بیوتیک ها کار می کنند چرا که از برخی میکرواورگانیسم ها مانند کپکها و اکتیومیست ها می توان برای تهیه بعضی از آنتی بیوتیک ها مثل پنی سیلین ها واسترپتومایسین استفاده کرد و بالاخره کارخانجات تهیه اسیدها مانند اسید بوتریک واسید استیک وحلالها مانند الکل و استون ومراکز تهیه ی واکسن مانند موسسه رازی و انستیتوپاستور ایران می توانند مراکز جذب فارغ التحصیلان این رشته باشند.