وجود نیازهای جنسی در انسان، مانند نیازهای ابتدایی نظیر گرسنگی یا تشنگی مسئلهای طبیعی به شمار میرود . اما این نیاز در دوران بلوغ از قدرتمندترین جنبههای حیاتی محسوب میگردد که دیگر جنبههای عاطفی، عقلانی و اجتماعی را تحت تاثیر قرار داده، در پارهای از موارد برای ارضاء خویش قوانین را زیر پا میگذارد . از همین جا است که مفهوم «انحرافات جنسی» پدید میآید و بر همه روشهای کسب لذت جنسی که مورد قبول قوانین دینی و اجتماعی نباشد، اطلاق میگردد .
کجرویهای جنسی وجود نیازهای جنسی در انسان، مانند نیازهای ابتدایی نظیر گرسنگی یا تشنگی مسئلهای طبیعی به شمار میرود . اما این نیاز در دوران بلوغ از قدرتمندترین جنبههای حیاتی محسوب میگردد که دیگر جنبههای عاطفی، عقلانی و اجتماعی را تحت تاثیر قرار داده، در پارهای از موارد برای ارضاء خویش قوانین را زیر پا میگذارد . از همین جا است که مفهوم «انحرافات جنسی» پدید میآید و بر همه روشهای کسب لذت جنسی که مورد قبول قوانین دینی و اجتماعی نباشد، اطلاق میگردد . (15)
در واقع، با کاهش قدرت مقاومت اراده و ایمان شخص در برابر جاذبهها و کششهای جنسی، زمینه بروز کجرویهای جنسی مهیا میشود و نوجوان به یک یا چند بزه جنسی روی میآورد . کامجویی از خود یا کشش به سوی جنس موافق یا گرایشهای غیرقانونمند به سوی جنس مخالف از جمله گرایشهای انحرافی به حساب میآید .
همچنین این گونه انحرافات موجب رشد احساس ناتوانی و عجز در برابر کششهای نامطلوب جنسی گردیده، نوجوان را به موجودی بیاراده و ناتوان تبدیل میکند . این حس ذلتزا را امیرمؤمنان علیه السلام در گفتار خویش این چنین بیان میکنند: «عبد الشهوة اذل من عبد الرق; (16) آن کس که بنده [و برده] شهوت خویش است، ذلیلتر از بنده برده میباشد .»
و در جایی دیگر در تشبیهی زیبا به واقعیتی سهمناک اشاره کرده، میفرمایند: «عبد الشهوة اسیر لا ینفک اسره; (17) بنده شهوت همانند اسیری است که اسارتش همیشگی و بیپایان است .»
انواع انحرافات جنسی
انحرافهای جنسی را میتوان به سه دسته کلی تقسیم نمود:
الف . انحرافهای هدفی: در این نوع انحرافها، هدف جنسی نادرست انتخاب میشود، مانند: همجنسگرایی و خودارضائی که در اولی شریک جنسی از جنس موافق است و در دومی، شخص، خود شریک جنسی خویش است .
ب . انحرافات روشی: در این دسته، هدف جنسی درست گزینش میشود، ولی در شیوه برآوردن ارضاء نیاز جنسی روش نامناسبی برگزیده میشود، مانند: جنون دیگرآزاری یا خودآزاری که در حین آمیزش جنسی از فرد سرمیزند .
ج . انحرافهای شدتی: این دسته که بیشتر ضعف یا شدت در فعالیتهای جنسی را دربر میگیرد به خودی خود انحراف جنسی - شرعی محسوب نمیشود، اما به عنوان بیماری مورد بررسی قرار میگیرد . (18)
در اینجا مناسب استیادآور شویم که متاسفانه نوع شایع انحراف جنسی در میان نوجوانان، استمناء یا خود ارضائی است که نظر به اهمیت این موضوع مباحث آتی را با تاکید بر این انحراف پی خواهیم گرفت .
کجرویهای جنسی و علتها
در زمینه بررسی علتهای انحرافات جنسی باید اعتراف نمود که این گونه علتها دامنهای بسیار گسترده دارند که توجه به همه آنها از حوصله این نوشتار خارج است . از این رو، به مهمترین علل اشاره کوتاهی خواهیم داشت:
الف . کنجکاویها: کودک در سنین پایین با کنجکاوی در مورد اندام خویش با دستگاه تناسلی نیز آشنا میشود و از آنجا که تماس با آن موجب نوعی لذت میشود به ادامه کار تشویق میشود . مناسب است در این موارد والدین او را متوجه کارهای دستی - هنری و بازیهای پرنشاط نمایند .
ب . ناآگاهی: نوجوان ممکن استبه صورت اتفاقی دچار خودارضائی شود و به خاطر لذت حاصل از آن و بدون توجه به خطرهایی که او را تهدید میکند به این کارها ادامه دهد . در اینجا است که وظیفه والدین بیش از هر زمان دیگر سنگینتر است و باید سبتبه علائمی همچون بیحسی، کسالت، افسردگی، انزوا و ... عکسالعمل لازم را نشان دهند و موضوع را بدون برچسبهای ناروا و با مشورت با افراد آگاه، مورد بررسی قرار دهند .
ج . خانوادههای آسیبزا: رعایت مسائل جنسی بین والدین و رعایتحریمها در این مورد میتواند در تربیت جنسی نوجوان نقش چشمگیری داشته باشد . همچنین نوع برخورد والدین با فرزندان دختر و پسر و جداسازی آنها از یکدیگر، از اهمیتبهسزایی برخوردار است .
د . حقارت و تحقیر: از جمله عوامل مخرب شخصیت نوجوان که میتواند در ابتلای وی به انحرافهای جنسی نقش مهمی ایفا کند، سرزنشها و ایجاد عقده حقارت در نوجوان است . بیتردید کسی که از خودباوری بیشتری برخوردار است، کمتر به دام این گونه کجرویها میافتد و برعکس، شخصیتهای خودکمبین و تحقیر شده، دفاع روانی مناسبی در برابر طوفان شهوات نداشته، در پنجه این انحرافات گرفتار میشوند .
ه . تقلید و بدآموزی: دوران نوجوانی، دورانی آمیخته با تقلید است . تقلیداز گروه همسالان و بزرگسالان محبوب، از همین ویژگی نشات میگیرد . تقلید، گاه جنبه بدآموزی به خود میگیرد و به تقلید رفتارهای ناهنجار جنسی میانجامد . شاید به همین دلیل است که امام باقر علیه السلام در مورد تاثیر دوستان ناباب از زبان لقمان میفرماید: «ومن یقارن قرین السوء لا یسلم; (19) آن کس که با دوست ناباب همنشین شود، سالم نمیماند .»
و . عوامل فرهنگی: وجود مجلات، عکسها و فیلمهای مبتذل، همچنین فضاهای مختلط و بیبندوبار و کتابهای نامناسب میتواند عاملی مهم در انحرافهای جنسی باشد . این گونه عوامل به ویژه رسانههای تصویری، از آنجا که با حافظه ماندگار دیداری سر و کار دارند، از آسیبزایی بیشتری برخوردارند .
ز . لباسهای نامناسب: پوشیدن لباسهای تنگ یا لباسهای جنس مخالف، موجب تشدید هیجان جنسی شده، در نتیجه باعث فروافتادن به کام مشکلات میگردد .
ح . محبتجویی: خلا عاطفی و روانی راه را برای سوء استفاده دیگران و پناه بردن نوجوان به دیگران هموار میسازد و او را به سوی کامیابیهای مجازی میکشاند . (20)
راههای پیشگیری
از جمله پرسشهای مهم در زمینه انحرافهای جنسی، چگونگی برخورد و پیشگیری از این نوع انحرافات میباشد . در این قسمتبه صورت فهرستبه برخی از مهمترین راهها اشاره خواهیم نمود:
1.آموزش خانوادهها: خانوادهها در صورت آمادگی میتوانند نقشی چشمگیر در پیشگیری و درمان داشته باشند; چرا که خانوادهها در ارتباط مستقیم و واقعی با نوجوان قرار دارند و اهرمهای بسیاری برای تربیت در اختیار دارند .
2.آموزش به نوجوانان: این آموزشها از طریق سخنرانی، گفتگو و دیگر روشها میتواند ارائه شود و در این میان، همدلی و همزبانی وارتباطهای بیواسطه بسیار مؤثر خواهند بود .
3.احترام به شخصیتحقیقی و حقوقی نوجوان: در این حالت، وی با خودباوری بیشتری در برابر مشکلات خواهد ایستاد .
4.کارو فعالیتهای سالم: شاید یکی از علل مهم بروز ناهنجاریهای جنسی، بیکاری است . کار و فعالیتهای ذهنی و جسمی درمانگر بسیاری از مشکلات خواهد بود .
5.تنظیم خواب و تغذیه مناسب: به عنوان مثال، نوجوان باید از غذاهای ادویهدار، فلفل، پیاز و ... کمتر استفاده کند .
6.دوری از محیطهای تحریکزا: مانند: برخی اماکن عمومی و میهمانیها .
7.گسترش دایره ارتباطات و شرکت در فعالیتهای اجتماعی .
8.تقویت روحیه مذهبی: بیگمان فطرت خداجو، حقیقتخواه و عدالت دوست نوجوان بیش از هرجای دیگر، میتواند از سرچشمه دین و مذهب سیراب شود . این مسئله با توجه به خصوصیات اسلام و مذهب جعفری صورتی واقعیتر به خود میگیرد . البته، توجه و توصیه به مذهب در دوران حیرت نوجوانی تنها مورد توجه مبلغان یا فعالان مسلمان نیست، بلکه کسی همچون «ویلیام جیمز» بنیانگذار فلسفه پراگماتیسم و یکی از روان شناسان مشهور در همین رابطه میگوید: «ایمان از جمله قوایی است که بشر به مدد آن زندگی میکند و فقدان کامل آن در حکم سقوط بشر است . (21)
9. نگاه مثبتبه خود و دیگران و دوری از منفی گرایی .
10.ایجاد روحیه امید و دوری از ناامیدی و یاس .
11.ورزش و استفاده از دوش آب سرد .
توصیههای مهم
از مسائل مهمی که باید مورد توجه والدین، مربیان و به طور کلی فعالان در عرصه نوجوانی قرار گیرد، چگونگی برخورد با مسائل جنسی نوجوانان و ظرائف رفتارهای تربیتی در این وادی میباشد . رازداری، همدلی، عدم اقرارگیری، پرهیز از برچسب زدن، حمل بر صحت و تعمیم ندادن یک جنبه منفی به دیگر جنبههای شخصیت نوجوان یا جوان، از راهکارهای تربیتی است که میتواند در به سامان کردن رفتارهای نابهنجار در نوجوانان مؤثر باشد و موجب افزایش اعتماد آنها گردد .
از این رو، باید از هرگونه پیش داوریهای غیر منصفانه در برابر رفتارهای نوجوانان خودداری نمود و با مدارا و نرم خویی آنان را در خروج از بحران طبیعی پیش آمده یاری رساند .
باید اعتراف نمود که نوجوان از تجربه لازم برخوردار نیست و به فرموده امیرمؤمنان، علی علیه السلام: «جهل الشباب معذور و علمه محقور; (22) بی اطلاعی جوان عذری پذیرفتنی است، و دائره دانش [و آگاهیهای] او گسترده نیست .»
همچنین نوجوان هرگز تصورنمیکند برخی اعمال او چه ضربات سهمگینی بر آیندهاش وارد خواهد ساخت و او را دچار چه مشکلاتی خواهد نمود .
از سوی دیگر، در دنیای امروز که وسائل ارتباط جمعی، زندگیهای هستهای و بسته، نظامهای تربیتی رسمی، رهاوردهای فرهنگی بیگانه و شبه بیگانه، ریسمان ارتباط بین انسانها به ویژه نوجوانان، والدین و ارزشهای دینی - اجتماعی را روز به روز سستتر مینماید، رسالت والدین بیش از هر زمان دیگر پررنگتر میشود . روایت گرانقدر پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله حکایتی از همین دوران را مطرح میفرماید: «انه نظر الی بعض الاطفال فقال: ویل لاولاد آخر الزمان من آبائهم . فقیل یا رسول الله من آبائهم المشرکین؟ فقال: لا، من آبائهم المؤمنین لایعلمونهم شیئا من الفرائض واذ تعلموا اولادهم منعوهم ورضوا عنهم بعرض یسیر من الدنیا فانا منهم بریء وهم منی براء; (23)
رسول اکرم برخی از کودکان را دیدند و فرمودند: وای بر فرزندان آخر الزمان از پدرانشان! گفته شد: ای رسول خدا، از پدران مشرکشان؟ فرمودند: خیر، بلکه از پدران مسلمانشان که واجبات دین را به آنها نمیآموزند و هر گاه کودکانشان، خود به تحصیل دین بپردازند، آنها را باز داشته، به اندکی از دنیا که فرزندانشان به دست آورند، راضی میگردند . پس من از این گونه پدران دورم و آنان نیز از من .»
در پایان نیز، تذکر این نکته لازم است که حل موارد حاد انحرافات جنسی، تنها به مدد اشخاص آگاه و کارشناسان ممکن است . و باید از برخوردها و درمانهای خود ساخته و سلیقگی خودداری کرد .