چگونه آینده ای مناسب برای خود ترسیم کنیم؟

آیا حیات حیوانات مانند انسان بر اساس روح است؟ اگر روح دارند، آیا همان نفخه الاهی، بر اساس «و نفخت فیه من روحی‏» ، است؟ اگر این گونه است، تفاوت انسان وغیر انسان - که انسان را اشرف موجودات می‏دانیم - چیست؟ و اگر این گونه نیست، حیات آن‏ها به چه بستگی دارد؟
نخست‏باید اذعان داشت که روح بر موجودی اطلاق می‏شود که علاوه برداشتن حیات، دارای شعور و اراده باشد . بر این اساس، بر موجودات فاقد شعور روح اطلاق نمی‏گردد . این مطلب را می‏توانیم با آنچه از عرف می‏فهمیم نیز تایید کنیم . ما روح را در موردی به کار می‏بریم که منشا حیات و شعور باشد . بنابراین، اگر کسی بگوید معنای روح یعنی مخلوقات شعورمندی که از سنخ مادیات نیستند، گزاف نگفته است . (1)

ثانیا، در جای خود ثابت‏شده است که حیوانات دارای شعور و اراده‏اند چنین شعور و اراده‏ای همان اعمال غریزی آنان است . مطالعه در برخی از حالات و اعمال حیوانات نشان می‏دهد، برخی از حیوانات اراده و شعوری برتر از آن چه در غریزه‏شان وجود دارد، برخوردارند . این حقیقتی است که قرآن نیز تایید می‏کند . (2) اما دارا بودن همین شعور و اراده در حیوانات نمی‏تواند مستمسک داشتن روح برای این دسته از حیوانات باشد و نیز اگر حیوانات دارای روح باشند به یقین روح آنان با روح انسان از یک سنخ نبوده و نیست .
ثالثا، بر اساس دلیل‏های متقن فلسفی و عقلی با توجه به شعور و اراده، روح مجرد و غیر مادی است . در واقع به دلیل فعالیت‏های خاص روح نمی‏توان آن را موجودی مادی قلمداد کرد . (3) البته دلیل‏های مطرح شده بر تجرد روح در فلسفه و آیات قرآنی به تجرد روح انسانی ناظر است .
رابعا، تمام عوالم هستی مخلوق خداوند و از این رو به ذات حق منتسبند; ولی در قرآن از انتساب روح انسانی به روح خدا به طور به همین جهت، قرآن کریم از میان همه موجودات تنها انسان را شایسته خلافت الاهی می‏داند . (5) درباره نشات گرفتن روح حیوانات از روح خدا، در آیات و روایات سخنی به میان نیامده است . بنابراین، روح حیوانات نیز مخلوق خداست; اما انتساب روح انسان به خدا، در عبارت «نفخت فیه من روحی‏» ، نشان دهنده شرافت ویژه او است . چنان که همه جا از آن خدا است . اما به مسجد و به ویژه مسجدالحرام خانه خدا گفته می‏شود .