ذهن دیگران را نخوانید؛ مخصوصا ذهن همسرتان

 

امروز از دست مامانت خیلی ناراحتم، نبودی که ببینی چی می گفت.

عزیزم! خودت را ناراحت نکن.

باز هم مثل همیشه از مادرت طرفداری کن! منظورت اینه که من الکی خودم را ناراحت می کنم و مادرت همیشه درست می گوید؟ من که می دونم تو همیشه فکر می کنی من اشتباه می کنم و مادرت اصلا تقصیری نداره. تو همیشه مادرت را به من ترجیح می دی و اصلا اهمیتی به من نمی دی.

آخه من که چیزی نگفتم!

تو با حرف هات یه چیزی می گی اما من که می دونم منظور اصلی ات چیه و تو ذهنت چی می گذره!

این جمله ها چقدر برایتان آشنا هستند؟ شاید شما هم تا به حال چنین گفت وگویی با همسرتان داشته و قبل از شنیدن تمام حرف های همسرتان، پیشاپیش دلیلی برای رفتار، سکوت یا حتی طرز نگاهش پیدا کرده و سریع آن را بیان کرده اید. بعد هم بدون اینکه بخواهید، دلخوری ای پیش آمده و باعث کدورت و ناراحتی شده است. حتما این سوال در ذهنتان مطرح شد که چرا چنین اتفاقی می افتد؟ با دکتر حامد محمدی کنگرانی، روان پزشک، مشاور خانواده و ازدواج، عضو کمیته رسانه و کمیته آموزش انجمن روان پزشکان ایران گفت وگو کرده ایم تا در این مورد بیشتر بدانیم.

▪ چه چیز باعث می شود زوج ها ذهن خوانی کنند؟

ذهن خوانی در بسیاری از روابط روزمره ما استفاده می شود اما بیش از همه در روابط بین زوج ها دیده می شود. در این حالت، یکی از طرفین، براساس ادراکی که از رفتار و نیت همسر خود دارد، بدون اینکه حرف همسرش را بشنود، درباره حرف او قضاوت یا نتیجه گیری می کند. مثلا ممکن است وقتی مردی از همسرش می پرسد چرا درباره سینمارفتن حرفی به او نزده، زن در پاسخ بگوید: «چون می دانستم مخالفت می کنی.» درحالی که این تصور و برداشت زن است. جمله هایی از این قبیل نیز در چنین گفت وگوهایی مرسوم است؛ «منظورت اینه که من....»، «تو با این حرفت می خوای بگی که...»، «می دونم منظورت چیه، تو این حرف رو می زنی ولی تو دلت داری....»، «من تو رو خوب می شناسم و منظور واقعی تو رو می دونم»... معمولا این مشکل در زوج هایی که مدت طولانی تری از ازدواجشان گذشته، بیشتر مشاهده می شود.

▪ شاید به این دلیل که با گذشت سال ها، شناخت بیشتری نسبت به هم دارند.

 بله، آنها پس از مدتی فکر می کنند به خوبی یکدیگر را شناخته اند و به همین دلیل بر اساس ادراک و برداشت از رفتار همسر خود، واکنش نشان می دهند درحالی که این نوع ذهن خوانی، مشکلات بسیار جدی ای در روابط ایجاد می کند.

▪ پس در سوءتفاهم هایی که بین زن و شوهر به وجود می آید، نقش دارد. این طور است؟

یکی از مهم ترین و متداول ترین انحراف های شناختی و عامل بسیاری از به اصطلاح سوءتفاهم ها، ذهن خوانی است. افراد دچار این انحراف سعی می کنند مانند یک روان پزشک یا روان شناس مبتدی به تجزیه و تحلیل رفتار فرد مقابل بپردازند و انگیزه های پنهانی او را از گفته ها و رفتارهایش کشف کنند. آنها گفته های طرف مقابل را می شنوند ولی به آن گوش نمی دهند و اعتماد ندارند بنابراین سعی می کنند منظور واقعی همسرشان را از ورای گفته هایش دریابند و ذهن خوانی کنند. آنها به علایم و نشانه های بسیار جزئی در لحن و حالت چهره طرف مقابل توجه می کنند ولی محتوای واقعی و ظاهر عینی صحبت ها را نادیده می گیرند. مشکل دیگر ذهن خوانی، این است که عملا فرد فقط براساس پیش فرض ها و گمانه زنی ها در مورد طرف مقابل قضاوت می کند.

▪ چنین رفتاری چه تاثیر منفی ای بر روابط و کیفیت زندگی مشترک افراد می گذارد؟

زندگی بر پایه روابط بنا شده است و همه فعالیت های ما در طول روز به برقراری ارتباط با دیگران در محل کار، تحصیل و زندگی نیاز دارد. برقراری ارتباط سازنده و صمیمانه به برخورداری از مهارت های ارتباطی مانند صحبت و گوش دادن صحیح نیاز دارد، اما علاوه بر یادگیری این مهارت ها، همواره موانعی در سر راه برقراری ارتباط صمیمانه که یکی از ملاک های افزایش کیفیت زندگی است، وجود دارد. انسان ها باید این موانع ارتباطی را بشناسند و راه های غلبه بر آنها را بدانند. مانع ارتباطی باعث می شود یک اتفاق، رفتار یا صحبت، معنای اصلی و واقعی خود را از دست بدهد و به شکل دیگر و به وسیله دیگران حتی متناقض تفسیر و باعث شناخت متفاوتی شود. به همین دلیل است که ذهن خوانی، «انحراف شناختی» هم نامیده می شود. این موانع یا انحراف ها بین همه انسان ها و در همه مکان ها به شکل ها و شدت های متفاوت وجود دارد و بیش از آنچه مردم تصور می کنند، باعث دشواری و اختلال در ایجاد ارتباط صمیمانه می شوند. «ذهن خوانی» به رابطه صمیمانه آسیب جدی وارد می کند زیرا فرد آنچه را که واضح است، نادیده می گیرد و براساس تصورهای خود قضاوت می کند و با این کار باعث می شود طرف مقابل هم مجبور به ذهن خوانی شود. «من که هر چیزی بگم، تو یک برداشت دیگه می کنی، پس بهتر است توضیحی ندهم.» درنهایت چنین رفتاری باعث کاهش صمیمیت رابطه بین زن و شوهر می شود.

▪ برای اینکه دچار ذهن خوانی نشویم، چه کنیم؟

فقط آموختن نحوه صحیح ارتباط کافی نیست زیرا شناخت انحراف های شناختی و غلبه بر آنها نیز بسیار مهم است. خیلی از افراد سعی در برقراری ارتباط صمیمانه دارند و وقتی به دلیل موانع ارتباطی، موفق به انجام این کار نمی شوند، دلسرد و تسلیم می شوند. اولین روش برای مقابله با این انحراف شناختی، کنارگذاشتن تمام پیش فرض ها و پیش داوری هاست که کار مشکلی هم است. باید واضح و روشن صحبت و منظور خود را صریح و محترمانه بیان کرد. اگر متوجه شدید حرفتان درست فهمیده نشده است، با صبر و حوصله دوباره توضیح دهید. طرف مقابل نیز باید صحبت ها را درست گوش کند و اگر فکر کرد منظور و هدف پنهانی وجود دارد، از گوینده بخواهد حرفش را دوباره تکرار کند یا بیشتر شرح دهد. نباید از توضیح و پرسیدن دوباره عصبانی و ناراحت شد. غلبه بر این مانع ارتباطی به تمرین و تلاش هر دو طرف نیاز دارد و در نهایت اینکه در پشت هر حرف یا حرکت به دنبال مفاهیم و انحراف پنهانی و نهفته نباشید.