فرد جدی نمی تواند بخندد

مشرب خوش، در حکم مغناطیسی است که همه‎ی گوش‎ها و اذهان را به خود جلب می‎کند. و خنده، زبانی جهانی است که وقتی کلمات از عهده بر نمی‎آیند، از موانع فرهنگی عبور می‎کند. مسلماً «کوزینس» اولین کسی نبود که از مشرب خوش به عنوان روشی مقابله‎‎ای استفاده نمود. انسان از روزی که احساس کرد اگر خودش را غلغلک بدهد خنده‎اش می‎گیرد، از مشرب خوش استفاده کرده است.
 

یونانیان قدیم، مشرب خوش را یک فضیلت می‎دانستند. از جمله افلاطون معتقد بود که مشرب خوش، پرورش دهنده‎ی روح و روان است و آن را به عنوان عاملی التیام بخش توصیه می‎کرد. از یونان باستان بود که تئاتر و از جمله کمدی شکل گرفت که تا به امروز نیز ادامه دارد. در بسیاری از مذاهب و ادیان الهی، به مشرب خوش تأکید شده است. در واقع مشرب خوش به عنوان دارویی التیام بخش در تمامی فرهنگ‎های روی زمین ریشه دوانده است، از بومیان آفریقا گرفته تا سرخپوستان آمریکا، همگی به مشرب خوش بها می‎دادند.
چنین به نظر می‎رسد که مشرب خوش و ویروسی که در اثر این مشرب نابود می‎شود، هر دو واگیردار هستند.دکتر «ریموند مودی»، تحت تأثیر قدرت التیام بخشی مشرب خوش و بذله در سال 1978 اقدام به مطالعه کتاب‎های مختلفی در همین زمینه نمود. از جمله اطلاعاتی که به دست آورد مطلبی است که در ادامه شرح داده‎ایم.در سال 1260، یک پزشک روشنفکر و پیشرفته‎ی فرانسوی به نام «هانری دوموندویل» به رابطه‎ی مهمی میان احساسات مثبت و سلامتی پی برد. او به بستگان و دوستان و بیمارانش توصیه می‎کرد که برای آن‎ها لطیفه بگویند، با آ‎ن‎ها مزاح کنند و آن‎ها را بخندانند.

پادشاهان اروپایی نیز در سال‎های دور، همیشه کسانی را در قصر خود داشتند که آن‎ها را می‎خنداندند. شاید مشهورترین این بذله‎گویان، «ریچارد تارلتون» بود که در دربار ملکه الیزابت اول خدمت می‎کرد و می‎گویند که او بیش از گروه پزشکی ملکه، به سلامتی او کمک کرد.

گونه‎های مشرب خوش و شوخ طبعی
به رغم بررسی‎های مختلفی که درباره‎ی مشرب خوش به عمل آمده، هنوز میان کارشناسان، بر سر این‎ که مشرب خوش به راستی چیست، وحدت نظری وجود ندارد. در واقع هنوز تعریف واحد و جامعی از آن ارائه نشده است. به اعتقاد اغلب صاحب‎نظران، مشرب خوش، به خودی خود یک احساس مثبت نیست، اما می‎تواند منجر به احساسات خوب شود که از جمله‎ی آن‎ها می‎توان به شادی، سعادت، خوشی، عشق، امید، ایمان و قدرت اراده اشاره کرد مشرب خوش یک رفتار نیست، گر چه می‎تواند اقدامات و رفتارهایی از قبیل تبسم و خنده را به وجود آورد. با این حال می‎توان گفت که مشرب خوش و بذله، یک ادراک و تصور است؛ به این علت که ممکن است کسی از یک حرف بامزه خنده‎اش بگیرد و دیگری به همان حرف نخندد. با این حال، با توجه به بعضی از تعاریفی که درباره‎ی مشرب خوش ارائه شده، می‎توان گفت که مشرب خوش دارای دو جنبه‎ی اصولی است که به زبان ساده نوعی بده و بستان هستند. یکی آن‎ که بذله و مشرب خوش را می‎توان جذب نمود یا آن را تجربه کرد و دیگر این که می‎توان آن را ابراز کرد و با دیگران در میان گذاشت. هر کسی به گونه‎ای دارای مشرب خوش است،
هر چند ممکن است کسی با توجه به تجارب خود منکر این کیفیت باشد. در میان کسانی که درباره‎ی مشرب خوش مطالعه کرده‎‎اند. «مک گی» به سه عاملی اشاره می‎کند که باید وجود داشته باشند تا مشرب خوش شکل بگیرد:
1- منبعی که بتواند محرک بالقوه‎‎‎ای به حساب آید.
2- شناختی که بتواند این بذله یا مشرب را درک کند.
3- پاسخی که خنده‎‎دار بودن رفتار یا گفتار را نشان دهد.

انواع بذله و مشرب خوش
بذله‎گویی و زدن حرف‎های بامزه و نشان دادن مشرب خوش، انواع مختلفی دارد که در بسیاری از موارد با یکدیگر همپوشی‎هایی پیدا می‎کنند. در ادامه‎ی مطلب، به انواع بذله‎ها اشاره کرده‎ایم.
1- تقلید و ادای کسی را درآوردن: می‎‎توان با تقلید از کسی یا چیزی سبب خنده شد. ثابت شده است که این رفتار می‎تواند در برخورد و مقابله با استرس مفید واقع گردد، مشروط بر آن که به عزت نفس خدشه‎ای وارد نکند. برخورد مبالغه‎آمیز با رفتارها و ویژگی‎های شخصیتی، نمونه‎هایی هستند که می‎توان به آن اشاره کرد.
2- طنز: در حالی که تقلید و طنزگویی وجوه مشترک فراوان دارند، طنز معمولاً حالت نوشته دارد که اشکالات اجتماعی و شخصی را بیان می‎کند.
3- دلقک‎بازی: در روزگار گذشته، بسیاری از بازیگران سینما با ادا درآوردن و با دلقک‎بازی درصدد خنداندن اشخاص بودند. سر خوردن روی پوست موز، پرتاب کردن بشقاب خامه و بستنی به صورت دیگران نمونه‎هایی بود که برای خنداندن دیگران از آن استفاده می‎شد.
4- مسخره‎بازی: نوع دیگر مشرب خوش و بذله، مسخره‎بازی و رفتارهای چرند است. مثل این که فیلمی تهیه کنیم که در آن مثلاً پلنگ بستنی بفروشد، یا گاوها پشت فرمان اتومبیل رانندگی کنند.
5- رویدادهای شگفت‎انگیز، طنز و طعنه: اشاره به دو رویدادی است که به اتفاق، بذله‎‎ای را می‎سازند. مثل این که کسی برای شما پاکتی بفرستد، آن را باز کنید و ببینید که یک اسکناس یک صد دلاری به شما هدیه کرده است و لحظه‎ای بعد پاکت دیگری به دستتان برسد که نشان بدهد مبلغ یک صد دلار از حساب بانکی شما برداشت شده است.
6- ایهام و جناس: صحبت‎ها و رفتارهای بامزه‎ای هستند که به شکلی مدبرانه، در قالب ایهام بیان می‎شوند. استفاده از یک کلمه با معانی مختلف، نمونه‎ای است که می‎توان به آن اشاره کرد.
7- زخم زبان و تمسخر: زخم زبان، نوعی بذله‎گویی است که با خود، نیشی به همراه دارد و در واقع خشمی را بیان می‎کند. در واقع می‎توان گفت که زخم زبان نوعی انتقام کلامی است. کسی که زخم زبان می‎زند، می‎خواهد به طرزی اجتماع پسند، منظور و ناراحتی خود را بیان کند. خیلی‎ها پس از آن که حرفشان را در قالب زخم زبان زدند، می‎گویند: «شوخی می‎کنم.»
8- طنز تلخ: و بالاخره می‎توان به طنز تلخ اشاره کرد که معمولاً به شکلی با حادثه‎ی مرگ در ارتباط است. بعضی‎ها به طنز تلخ «لاس زدن با موضوع مرگ» می‎گویند. توجه داشته باشید که مرگ، یکی از هراس‎های انسان است و معمولاً سعی می‎شود با حرف‎‎های خنده‎دار با آن برخورد شود تا از شدت نگرانی‎ ناشی از آن بکاهد.

شوخ طبعی
درست همان طور که صاحب‎نظران به انواع مختلف مشرب خوش و بذله‎ توجه کرده‎اند، می‎توان به انواع مختلف شوخ طبعی‎ها نیز اشاره کرد. همه به شکلی و در زمینه‎ای شوخ طبعی دارند، اما یاد دادن شوخ طبعی به دیگران ساده نیست. دکتر «ریموند مودی» در کتاب «خنده بعد از خنده» به چهار نوع شوخ طبعی اشاره کرده است:

1- مرسوم و سنتی: در نظام شوخ طبعی مرسوم و متعارف، دو یا چند نفر موضوع مضحک و خنده‎داری پیدا می‎کنند، به اتفاق درباره‎اش حرف می‎زنند و می‎خندند.

2- شوخی و شوخ طبعی در مهمانی‎ها: در بسیاری از مهمانی‎ها کسانی پیدا می‎شوند که نقل محفل می‎شوند و با حرف‎ها و حرکات خنده‎دار خود دیگران را می‎خندانند. لطیفه و مزاح‎گویی در مجالس و مهمانی‎ها، نمونه‎ای است که می‎توان به آن اشاره کرد.

3- شوخ طبعی خلاق. نمونه‎اش را در کسانی می‎یابیم که کارشان نوشتن بذله و لطیفه است. این اشخاص اغلب بسیار بانمک، خوش مشرب وبه شدت خلاق هستند. این‎ها می‎توانند در هر مطلب و هر موضوعی نکته‎‎ی بامزه‎ای پیدا کنند.

4- آزاده و ورزشکار: و بالاخره به کسانی بر می‎خوریم که می‎توانند به کارهای خودشان بخندند و از انسان بودن خودشان لذت ببرند. آن‎ها با خندیدن به اشکالات و عیوب خود، اغلب در موقعیت شادی به سر می‎برند.
 
 
مراحل استفاده از مزاح درمانی

1- بیاموزید که زندگی را بیش از اندازه جدی نگیرید: سرپرستار بخش سرطان یکی از بیمارستان‎های بزرگ، به کمک بنیاد “هایت”، مأموریت یافت تا در بخش سرطان بیمارستانی که در آن کار می‎کرد از مشرب خوش برای کمک به درمان بیماران سرطانی استفاده کند. او می‎گوید: «در طبقه‎ای که من در آن کار می‎کنم، از سیاست به خصوصی پیروی می‎کنیم. ما می‎گوییم کارتان را جدی بگیرید اما به خودتان سخت نگیرید.» او معتقد است که باید به خودتان بیش از کارتان بها بدهید.
2- برای هر روز خود یک موضوع فرح بخش در نظر بگیرید: اگر خوب نگاه کنید، می‎بینید همواره در پیرامونتان موضوع‎های مضحک و خنده‎دار هست که می‎توانید به آن‎ها بخندید. البته مواقعی هست که خندیدن درست و مطلوب نیست. در لحظات و مواقع جدی، خنده‎ و مزاح می‎تواند بی‎ادبی تلقی شود. از این رو به هنگام خندیدن و مزاح کردن، رعایت احتیاط را بکنید.

3- قوه‎ی تخیل و خلاقیت خود را افزایش دهید: مشرب خوش و مزاح کردن و لطیفه گفتن، همیشه اقدامی خلاق است. به این موضوع توجه کافی داشته باشید.
الف_ برای افزایش قوه‎ی تخیل خود بیشتر کتاب بخوانید و کمتر تلویزیون تماشا کنید.
ب_ هر زمان که می‎توانید داستان یا لطیفه‎ای بنویسید
ج_ با بچه‎ها بازی کنید. بچه‎ها از قوه‎ی تخیل بسیار زیادی برخوردارند. ممکن است برخی از تخیلات آن‎ها به شما هم منتقل شود.
د_ به سیاحت و کشف و اکتشاف بها بدهید. کارهای شجاعانه بکنید. به موزه بروید و هنرهای زیبا را تماشا کنید.ه_ چیزی از خود خلق کنید. کتاب آشپزی بخرید و آشپزی کنید. برای روز تولد امسالتان، شخصاً هدیه‎ای بسازید. برنامه بریزید و به اکناف دنیا سفر کنید. سرگرمی و تفریح جدیدی را شروع کنید. دنیا را به مکان بهتری برای زندگی تبدیل کنید.

4- به هنگام توصیف یک ماجرا، یا یک حکایت، از روش‎های مبالغه‎آمیز استفاده کنید: از استعاره‎ها استفاده‎ی کنید. استفاده مبالغه‎آمیز از استعاره می‎‎تواند تولید خنده بکند.

5- یک کتابخانه از مزاح‎ها و شوخی‎ها تهیه کنید: یکی از لازمه‎های مقابله، استفاده از منابع موجود است که می‎‎تواند شامل همه چیز بشود. برای لطیفه‎ درمانی، منابع، شامل استفاده‎ی همه جانبه از کتاب‎ها، نوارها، ویدیوها و حتی اسباب‎بازی‎ها و مثلاً تفنگ‎های آب‎پاش می‎شود. بخشی از اتاق یا منزلتان را به کتابخانه‎ای برای شوخی درمانی اختصاص دهید.می‎توانید دفترچه‎ای بخرید و درآن هر لطیفه‎ای را که به نظرتان جالب می‎رسد یادداشت کنید. سوای مطالب نوشتنی، می‎توانید از کارتون‎ها، نوشته‎های جالب، روزنامه‎ها، اشعار عاشقانه و عکس‎های مختلف استفاده نمایید.

6- از انواع مشرب‎های خوش استفاده کنید: لطیفه گفتن و بذله‎گویی، تنها یک اقدام برای داشتن مشرب خوش است، هر چند اولین مطلبی است که با شنیدن موضوع مشرب خوش به یاد آن می‎افتیم. اما مشرب خوش، تنها محدود به گفتن لطیفه نیست. هر چه دسترسی به انواع مطالب شوخ طبعانه بیشتر باشد، بهتر می‎توان از این ابزار برای مقابله با استرس استفاده نمود. از جمله سایر روش‎های رسیدن به مشرب خوش می‎توان به سینما، تئاتر، کتاب‎ها، موسیقی، تلویزیون و کمدی اشاره کرد. مشرب خوش و سرگرمی، در ضمن بسیار سازگار هستند، هر چند ممکن است همیشه با هم یکی نباشند. سعی کنید و گوش به زنگ باشید تا انواع اشکال شوخ طبعی را به زندگیتان راه دهید.

7- به شبکه‎ی شوخ طبعی دسترسی داشته باشید: بارها اتفاق می‎افتد که در جریان زندگی روزانه، روحیه‎تان را از دست می‎دهید. به این لحظات توجه داشته باشید. اغلب آن‎ها زودگذر هستند و می‎توانید فکری به حالشان بکنید. اما اگر افسردگی و احساس کسالت طولانی‎تر شد،‌ احتمالاً لازم است که از افراد دیگر و کسانی که می‎توانند در این زمینه به شما کمک کنند، مساعدت بگیرید. همه‎ی ما، کسانی را می‎شناسیم که می‎توانند ما را بخندانند. حتی گاه، وقتی اسم این اشخاص را می‎‎شنویم و یا به زبان می‎آوریم، خنده‎مان می‎گیرد. از سوی دیگر تا حد امکان از معاشرت با اشخاص بدبین و بدخلق خودداری نمایید. مجبور نیستید با کشتی آن‎ها به اعماق دریاها بروید.

8- بر عزت نفس خود بیفزایید: خندیدن در شرایطی که عزت نفس پایین است، دشوار می‎نماید. مواقعی هست که همه‎ی ما خودمان را چاق، زشت، یا احمق و خرفت ارزیابی می‎کنیم. در این مواقع مسلماً خندیدن و مزاح کردن دشوار می‎شود. در این‎جا بد نیست که به قانون اینشتین توجه کنید که همه چیز را نسبی می‎داند. حقایق را از افسانه‎ها جدا کنید. همه روزه به خودتان تأییدهای مثبت بدهید. خودتان را دوست بدارید و بر توان‎مندی‎های خود ارج بگذارید. 

محمد جانبلاغی کارشناسی ارشد روانشناسی بالینی