بچه ام سیگار می‌کشه، چی کار کنم خدا؟

 

کنار آمدن با نوجوان‌هایی که می‌خواهند خود رادر گروه بزرگ‌ترها ببینند و با همین تصور، گاهی سختگیر و خود رای می‌شوند آسان نیست. سال‌های نوجوانی، پرچالش‌ترین سال‌های زندگی است و وقت آن رسیده که شما هم نیازهای تازه فرزندتان در این دوره را بشناسید.

سوال: فرزند نوجوانم، مدتی است سیگار می‌کشد. گذشته از این، بیش از اندازه با دوستانش وقت می‌گذراند و هیچ اهمیتی به درس خواندن نمی‌دهد. با وجود همه اشتباهاتی که این روزها از او سر می‌زند، ما حق نداریم نسبت به رفتارهایش اعتراض کنیم. حتی نمی‌توانیم یک سؤال کوچک از او بپرسیم یا از او بخواهیم که رفتارش را تغییر دهد. فورا عصبانی می‌شود و از کوره در می‌رود. نمی‌دانم چه کنم. نه اجازه می‌دهد راهنمایی‌اش کنم و نه دست از این اشتباهات بر می‌دارد. می‌ترسم با این اشتباهات و خودسری‌ها، آینده‌اش را تباه کند.

پاسخ مشاور: کنار آمدن با نوجوان‌هایی که می‌خواهند خود را در گروه بزرگ‌ترها ببینند و با همین تصور، گاهی سختگیر و خود رای می‌شوند آسان نیست. سال‌های نوجوانی، برای خیلی‌ها حساس‌ترین و پرچالش‌ترین سال‌های زندگی است و وقت آن رسیده که شما هم نیازهای تازه فرزندتان در این دوره را بشناسید و دست به عصاتر به سمتش قدم بردارید. این گفته که به محض شنیدن حرف‌هایش، فرزند نوجوان عصبانی می‌شود اما قبل از قضاوت در مورد درستی یا نادرستی رفتار او، بهتر است علت عصبانیت‌هایش را پیدا کنید. شاید او احساس می‌کند توسط خانواده‌اش درک نمی‌شود و کسی به نیازهایش اهمیتی نمی‌دهد، پس اگر فرزند نوجوان‌تان با چنین افکاری خودش را آزار می‌دهد، ممکن است با توصیه‌هایی که در ادامه آورده‌ایم از پس حل مشکلات یا کمرنگ کردن‌شان بربیایید.

خط‌ونشان نکشید

اگر رفتارهای او خشمگین‌تان می‌کند، برای حفظ امنیت، استحکام و صمیمیت خانواده از هرگونه برخورد و واکنشی خودداری کنید و به هر شکل ممکن، خود را به طور موقت از شرایط تحریک کننده کنار بکشید، وقتی خونسردی خود را به‌دست آوردید با دقت به صحبت‌های نوجوان‌تان گوش دهید و موارد صحیح و منطقی آن را دریابید و با تایید آنها، آنچه از نظر خود درست می‌دانید را هم به حرف‌های فرزندتان اضافه کنید. گفت‌وگوی شما بیشتر از آنکه شبیه خط و نشان کشیدن باشد، باید به یک همفکری برای پیدا کردن مسیر درست شبیه شود؛ همفکری‌ای که با تجربه و آگاهی بیشتر شما به نتیجه‌ای بهتر برسد.

برای تغییر پیش‌قدم شوید

شاید لازم باشد همزمان با تغییر رفتار نوجوان‌تان، شما و دیگر اعضای خانواده هم تغییراتی را در نگرش و رفتار خود ایجاد کنید. برای مثال اگر هنگام عصبانیت، لحن یا رفتار آزاردهنده‌ای دارید فورا از او معذرت خواهی کنید. بعد از مدتی تمرین می‌توانید قبل از آن که با عصبانیت شروع به حرف زدن کنید، به خود برای انتخاب لحن و واژه‌های درست هشدار دهید و سپس با ظرافت و احترام به صحبت خود ادامه دهید. بپذیرید که فرزند نوجوان‌تان همان کودک خردسال دیروز نیست.

خواسته‌هایش را درک کنید

هنگام بروز اختلاف ضمن حفظ احترام به شخصیت نوجوان، به دقت به صحبت‌های او گوش بسپارید و موارد قابل قبول، صحیح و منطقی در گفته‌هایش را دریابید. هدف اصلی شما به عنوان والدین او، باید درک خواسته‌های نوجوان باشد. می‌توانید عقیده و نظر خود را بیان کنید و به جای تاکید و پافشاری بر نظر و عقیده خود به خواسته‌های واقعی هر دو طرف توجه کنید. یادتان نرود برای بسیاری از مسائل بیش از یک راه حل وجود دارد. پس به دنبال راه حلی بگردید که می‌تواند هر دو طرف را راضی کند.

واقعا چرا سیگار می‌کشد؟

یکی از مهم‌ترین علت‌های ترک ناموفق سیگار، تعارضات حل نشده و رفع نشدن مشکلات اولیه است. شاید فرزندتان می‌خواهد با آتش سیگار تنش‌هایش را آرام کند و شاید دوست دارد با این کار کمی با شما لجبازی کند، پس با فراهم کردن خانه‌ای آرام و تقویت ارتباط‌تان این انگیزه‌ها را از او بگیرید. از طرف دیگر، ممکن است او با این روش بخواهد در میان همسالانش وجهه‌ای کسب  و احساس غرور و مردی کند. با کمک یک مشاور یا روانشناس شما می‌توانید انگیزه‌های احتمالی سیگار کشیدن او را کشف کنید و با توجه به نیازهای فرزندتان برای ترک سیگار او تلاش کنید.

سخت اما شدنی

مشکلی که با آن روبه‌رو شده‌اید کوچک نیست و حل شدنش هم ساده نیست، پس صبور باشید و اجازه ندهید اضطرابی که در شما ایجاد شده، این مشکل را بزرگ‌تر کند. وقت آن رسیده که بپذیرید روش‌های تربیتی قبلی کارآمد نبوده و لازم است در برخورد با این مشکلات باآگاهی و درایت بیشتری رفتار کنید. شاید شمایی که همیشه به شیوه امروزتان با فرزند خود برخورد می‌کرده‌اید و این روزها پاسخ دلخواه‌تان را از او نمی‌گیرید، برای تغییر رفتارهای‌تان نیاز به کمک متخصص داشته باشید. اگر سردرگم شدید و ندانستید تغییر را از کجا باید شروع کنید، با روانشناسان یا متخصصان تربیتی مشورت‌کنید.

مهربان اما قاطع

لازم است که در اوج مهربانی قاطع هم باشید. به فرزندتان آزادی بدهید اما در عین حال محدودیت‌هایی را هم برای او وضع کنید و در مورد این محدودیت‌ها قاطع باشید. ساعات ورود و خروج فرزندتان باید مشخص باشد اما با سختگیری بیش از حد و محدود کردن بی اندازه رفت و آمدش، کار را سخت‌تر نکنید. به او آزادی‌های بی خطری بدهید و در مقابل با او برای پذیرش برخی محدودیت‌ها توافق کنید.گذشته از این با رفتار درست، فرزندتان را متکی به خود بار بیاورید. به او نشان دهید که در صورت نیاز همیشه برای حمایت از او حاضر هستید اما قرار نیست مسئولیت اشتباهات او را برعهده بگیرید. فرزندتان نباید به پشتوانه حمایت‌های شما، بدون ترس از عواقب رفتارش آگاهانه اشتباه کند.

با همسرتان همگروه شوید

شما و همسرتان باید روش مشترکی را در برخورد با فرزندتان در پیش بگیرید. رفتار دوگانه شما و مشاجرات‌تان در مورد روش‌های فرزندپروری، می‌تواند او را نسبت به توصیه‌های هر دوی شما بی اعتماد کند. نوجوانانی که در یک خانه آرام و در کنار خانواده ای همدل و صمیمی زندگی می‌کنند، کمتر به رفتارهای آسیب‌زا رو می‌آورند. اگر می‌خواهید فرزندتان رفتار سالم‌تری در پیش بگیرد، وقت بیشتری با او بگذرانید و صمیمیت بیشتری در خانه ایجاد کنید.از طرف دیگر با نظارت و مدیریت غیرمستقیم فرزندان‌تان، امکان تجربه کردن را به او بدهید و اعتماد به نفس‌اش را تقویت کنید. هر روز بایدها و نبایدهای جدیدی را برایش تعریف نکنید و این حس را در فرزندتان ایجاد کنید که توان تمایز خوب و بد را دارد و در صورت ابهام پیدا کردن در برخی موارد، می‌تواند با همفکری شما مشکلش را حل کند.

تفاوت‌ها را نادیده نگیرید

قطعا وقت آن رسیده که تفاوت‌های اساسی میان خود و فرزندتان را کشف کنید. اگر می‌خواهید این رابطه را ترمیم کنید، باید از روحیات و خصوصیات یکدیگر مطلع شوید. برای درک یکدیگر به دنبال زبانی مشترک بگردید و راه حلی پیدا کنید که اجرا شدنش خواسته هر دوی شما باشد.

بگویید نگران هستید

خواسته‌ها و نگرانی‌های خود را با فرزندتان در میان بگذارید و به جای تعبیر و تفسیر نامطمئن رفتار نوجوان از او در مورد اندیشه‌ها، نیازها و دلایلی که برای رفتارهایش دارید سؤال کنید تا بهتر متوجه موضوع شوید و سپس به دنبال راه‌حل بگردید.

او را وارد دنیای بزرگسالان بکنید

به نوجوان‌تان فرصت اظهارنظر بدهید و در مورد کارهای گوناگون با او مشورت کنید تا در ضمن احترام به شخصیت و حفظ استقلال او، حس مسئولیت پذیری و اعتماد به نفس‌اش را هم تقویت کرده باشید. مشورت با نوجوانان آنها را به دنیای بزرگسالان وارد می‌کند و از طرف دیگر با برخورد اندیشه‌های نوجوان و والدین، کم کم نگرش صحیح‌تری در هر دو طرف ایجاد می‌شود و به جای حل تنش‌زای مشکلات، نظرها در جریان گفت و گو به هم نزدیک‌تر می‌شوند.

نه گفتن را آموزش دهید

فرزند شما باید مهارت‌های زندگی و به ویژه مهارت نه گفتن را یاد بگیرد. او باید بتواند با درخواست‌های نابجای دیگران مقابله کند و در برابر خواسته‌های آنها برای مصرف سیگار یا دیگر مواد آسیب‌زا نه بگوید. اگر بتوانید اعتماد به نفس فرزندتان را تقویت کنید، قطعا نگرانی‌تان در این مورد کمتر خواهد شد. 

محمد جانبلاغی کارشناس ارشد روانشناسی بالینی