عزت نفس از کجا می آید؟

چرا بعضی ها خودشان برای خودشان عزیزند و بعضی ها محل خودشان هم نمی گذارند؟ چرا بعضی ها وقتی تنها توی خانه هستند هم برای خودشان لذیذترین و بهترین غذاها را درست می کنند اما بعضی ها غذای خوبشان را فقط برای مهمان می پزند؟ چرا بعضی ها سنگ هم که از آسمان ببارد تن به ذلت نمی دهند و بعضی ها فوری تسلیم اتفاق های مصیبت بار زندگی می شوند؟ این دلیل ها شاید قانعتان کند:
1-کودکی حقارت بار: ها انگار نافشان را با مصیبت بریده اند؛ نمونه اش آنهایی که زیر دست و پای پدر و مادرهای سخت گیر بزرگ شده اند؛ یا آنهایی که از همان اول لوس و نازنازی بار آمده اند. پدر و مادرهایی که می گذارند بچه شان از همان اولی که بلد شد چهار دست و پا راه برود «تجربه کند» و «خودش یاد بگیرد»، شاید ناخودآگاه دارند خشت های اول عزت نفس را در وجود بچه شان می گذارند اما آنها بیش از حد سخت گیرند، حتی اگر بچه بیچاره کارش را درست انجام دهد، برایش پشیزی ارزش قائل نیستند.
آنها هم که نمی گذارند بچه شان دست به سیاه و سفید بزند، مبادا به لطافت پوستش بربخورد، دیگر بدتر.آنها در واقع نمی گذارند بچه هیچ تجربه خود مختارانه ای داشته باشد. حتی شیوه تحسین بچه ها هم روی عزت نفسشان اثر دارد.یک روان شناس بزرگ به نام راجرز می گوید پدرو مادرها باید بچه هایشان را «نامشروط» بپذیرند؛ یعنی اینکه حتماً نباید موقعی که یک کار خوب انجام داد بگویند که بچه خوبی هستی.
بچه ها همیشه بچه های خوبی هستند که ممکن است کارهای بدی هم بکنند. به هر حال باید آنها را با تمام ضعف ها و توانایی هایشان بپذیریم و تحسین کردنشان را مشروط نکنیم به چیزهایی که ما از بچه های خوب توقع داریم.
2-نظردوستان و همسالان:شمایی که هر چی از دهانت بیرون می آید پرت می کنی به دوستت و بعدش می گوید شوخی بوده، شمایی که همکلاسی ات را به خاطر نمره خیلی پایین یا خیلی بالایش (!) مسخره می کنی، شمایی که هر صبح و هر ظهر و هر عصر همکارت را به خاطر چاق بودن یا لاغر بودن اذیت می کنی! شما داری باعث می شوید که عزت نفس رفیقت له و لورده شود.لطفاً برو یک راه دیگر برای سرگرم شدن پیدا کن؛یک راهی که هم خدا راضی باشد و هم بنده خدا عزت نفسش زیر سؤال نرود.

3-مشکلات جسمی: این یکی را هم نمی شود از قلم انداخت؛ بعضی ها فقط به این خاطر که به علت های ژنتیکی چاق یا لاغرند و یا معلولیت دارند، از خودشان بدشان می آید؛ بعضی ها هم بیماری امان از جسم و روانشان بریده و فکر می کنند چون بیمارند، مستحق هستند که صبح تا شب مورد لعن و نفرین خودشان قرار بگیرند.
«عزت نفس»داشتن، قبل از اینکه ما ایرانی ها را یاد روان شناس های آن طرف آبی بیندازد، یاد پهلوان های جوانمرد قصه های خودمان می اندازد. فرهنگ بومی ما پراست از قصه ها و افسانه هایی که پیام اصلی اش این است: «عزت نفس داشته باش!»؛ یعنی که خودت را عزیز بدار؛ یعنی اینکه برای خودت احترام قائل باش!اما عزت نفس فقط مال پهلوان های قصه ها نیست؛ داشتن عزت نفس یکی از پایه ای ترین ویژگی هایی است که اگر کسی فکر موفقیت های بیشتر است، باید در خودش پرورش دهد.البته یادتان باشد که همه ما ممکن است در دوره هایی ـ تحت تأثیر اتفاق های اطرافمان ـ عزت نفسمان خیلی کم یا بیش از حد زیاد شود.توصیه اصلی این مطلب این است که چطور میانه را بگیرید که نه به دره حقارت بیفتید و نه قله های دروغین غرور را پرچم بزنید.

با عزت ها این شکلی اند

شاید برای اینکه ته و توی عزت نفس دستتان بیاید بهتر باشد دقیقاً بدانید کسانی که عزت نفس دارند، چه ویژگی هایی دارند. شاید خیلی هایتان فکر کنید که آنها از آسمان آمده اند و شانس توی زندگی شان خیلی تأثیر گذاشته است؛ اما آنها خودشان این ویژگی ها را در خودشان پرورش داده اند:
1-استقلال در فکر و رفتار:کسانی که عزت نفس بالایی دارند، تا جایی که می توانند سعی می کنند خودشان کارهای شخصی خودشان را انجام دهند، خودشان برای زندگی شان پول دربیاورند، حتی در شغل هایی که به اصطلاح آقا بالاسر وجود دارد، استقلال حرفه ای خودشان را حفظ کنند و در نهایت اینکه بیشتر وقتشان را خودشان برنامه ریزی می کنند.برای این آدم ها سختی رسیدن به یک قدم بالاتر، خیلی لذت بخش تر از راحتی رسیدن به ده قدم بالاتر با یک پاچه خواری ساده است.
2-تحمل ناکامی:آدم هایی که عزت نفس بالایی دارند، سرد و گرم روزگار را خوب چشیده اند و معنای «این نیز بگذرد» را خیلی خوب می دانند؛ برای همین تلاش می کنند تا به جای اینکه مصیبت ها سوار آنها شوند، آنها مصیبت ها را مدیریت کنند و به سلامت از آن عبور کنند.
3-مسئولیت پذیری:اگر کاری را به عهده یک آدم با عزت نفس بالا بگذارید و او هم کارتان را قبول کند، مطمئن باشید که انجام دادن کارتان دیر و زود دارد اما سوخت و سوز ندارد. کسانی که عزت نفس بالایی دارند، مسئولیت هایشان را به بهترین شکلی که می توانند انجام می دهند و تا جایی که می توانند دودر نمی کنند.
4-اشتیاق به تجربه های تازه: کسانی که عزت نفس بالایی دارند، بدشان نمی آید چالش های خودخواسته تازه ای مثل یک موقعیت کاری جدید، یک آموزش جدید یا مسافرت به یک جای متفاوت را تجربه کنند.
5-افتخار به موفقیت ها:آدم هایی که عزت نفسشان بالاست، به موفقیت های ریز و درشت زندگی شان، به اندازه ای که ارزش دارند می بالند و آنها را دست کم نمی گیرند.آنها افتخار می کنند که با وجود شرایط مشکل، توانسته اند به این موفقیت ها دست پیدا کنند.
6-توان خندیدن و گریستن از ته دل:کسانی که عزت نفس بالایی دارند، می توانند همه هیجان های انسانی و طبیعی را بروز بدهند.آنها می توانند هم از ته دل قهقهه بزنند و هم با تمام وجود گریه کنند، کاری که از دست خیلی ها برنمی آید.
7-پذیرفتن ناتوانی ها و اشتباهات:همه این ویژگی های بالا یک طرف، اینکه آدم هایی که عزت نفس دارند می توانند به اشتباهاتشان اقرار کنند و خودشان خودشان را محاکمه کنند هم یک طرف؛ فقط فرق آنها با خودخورها در این است که آنها از اشتباه هایشان درس می گیرند و هی سرکوفت پشت سرکوفت نمی زنند.

شکسته نفس ها این شکلی اند

کسانی که عزت نفس پایینی دارند، احساس حقارت می کنند. ویژگی های این آدم ها را که بخوانید، هم دستتان می آید که آدم های حقیر دور و برمان متأسفانه چقدر تعدادشان زیاد است و هم می توانید ادب از بی ادبان بیاموزید:
1-انتقاد ناپذیری: دو شماره پیش، در مورد انتقاد پذیری گفتیم.یکی از علت هایی که آدم ها انتقاد پذیرنیستند، همین است که آنها هرنوع انتقاد سازنده یا ناسازنده ای را دشمنی تلقی می کنند.خودکم بین ها دوست ندارند کسی ناتوانایی هایشان را گوشزد کند.
2-بی احترامی به دیگران:جالب است که آدم هایی که برای خودشان احترام قائل نیستند، برای دیگران هم احترام قائل نمی شوند؛ آنها فکر می کنند چون خودشان، خودشان را قبول ندارند، پس نباید هیچ کس دیگری را هم قبول داشته باشند.آنها کوچک ترین مشکل دیگران را چنان به رخ آنها می کشند که طرف ذله می شود.فرافکنی را که یادتان هست؟
3-توهم توطئه:کسانی که برای خودشان ارزشی قائل نیستند، فکر می کنند که همیشه دشمن های فرضی نشسته اند در فکر دسیسه تا آنها را از هر جایی که هستند پایین بکشند.در واقع این آدم ها این جوری خودشان راضی تر می شوند؛ چون که وقتی من به خاطر ناتوانی هایم نمره رد می گیرم، بهتر است آن را به دشمنی معلم نسبت دهم!
4-رقابت گریزی:آدم های خود کم بین با اینکه دلشان می خواهد در برابر همه برنده شوند، سعی می کنند تا جایی که می توانند وارد هیچ رقابتی نشوند. آنها خودشان فکر می کنند که بازنده خواهند بود و بازندگی یک فاجعه دیگر است!

چند راهکار برای بالابردن عزت نفس

اگر در تست، نمره تان پایین آمده است و نگران این هستید که عزت نفس پایین باعث شود موفقیت های آینده تان لگدمال شود، این چند توصیه را عمیق بخوانید:
1-خط کشتان را عوض کنید: شما معیار اندازه گیریتان درست نیست. شما فکر می کنید که ارزش آدم به چیزهایی است که چندان دست خودش نیستند؛ چیزهایی مثل قد و وزن و حتی ثروت. برای اینکه عزت نفستان را ببرید بالا، اول باید در وجودتان چیزهایی را تشخیص دهید که قابل تغییر هستند؛ چیزهایی مثل خرد و دانش، اخلاق خوش، شادمانی و خلاقیت. مطمئن باشید که مردم هم در درازمدت شمارا به خاطر ویژگی هایی که خودتان در خودتان پرورش داده اید، بیشتر دوست خواهند داشت.
2-خودتان را تشویق کنید:ما بعضی وقت ها خیلی درگیر دیگران و نظر دیگران می شویم.بعضی وقت ها یادمان می رود خودمان لااقل برای خودمان کسی هستیم.چرا وقتی به موفقیتی دست پیدا می کنید، باید حتماً اول دیگران شیرینی بخورند؟ تا به حال فکر کرده اید اگر شیرینی اول را خودتان بردارید یا اولین نفر، خودتان برای خودتان دست بزنید، چقدر لذت بخش تر است. گاهی یک موفقیت ظاهراً کوچک اتفاق می افتد که برای خود ما خیلی بزرگ است؛ مثلاً برآمدن از پس یک امتحان میان ترم وسط اسباب کشی. این جور موقع ها کیسه را شل کنید و خودتان را به یک آب طالبی با دیدن یک فیلم سینمایی دعوت کنید!
3-از دیگران کمک بگیرید:کمک گرفتن از دوستانی که مغرض نیستند و از درد دلتان استفاده نمی کنند همیشه خوب است اما گاهی احساس حقارت آن قدر شدید است که ما رسماً رفته ایم توی فاز افسردگی، اضطراب، اختلال شخصیت و هزار جور مرض خدا نصیبتان نکند دیگر.
این جور موقع ها بهتر است غرور ناشی از خودکم بینی و تصور بی فایده بودن کمک دیگران را کنار بگذاریم و سراغ یک روان شناس یا مشاور خوب را از دوروبری هایمان بگیریم.